Τρίτη 4 Μαΐου 2021

Η ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ


ΔΙΚΕΣ ΔΟΣΙΛΟΓΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ


Ο τάφος του Αγιορείτη μοναχού Δανιήλ Καραμανλή σε νεκροταφείο της Αδελαΐδας. Όταν μετά την αποφυλάκισή του στις αρχές δεκαετίας 1950 δεν μπόρεσε να επιστρέψει στη Μονή Παντοκράτορος, που τον είχε διαγράψει οριστικά πλέον από τα μητρώα της, αποφάσισε να μεταναστεύσει στην Αυστραλία και εγκαταστάθηκε στην Αδελαΐδα, όπου είχε συγγενείς. Σε προάστιό της έχτισε την ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στην οποία φυσικά εξακολουθούν να εκκλησιάζονται οι εκεί ενορίτες. Ωστόσο το 1960 ο Δανιήλ Καραμανλής, που είχε εμπλακεί στο εσωεκκλησιαστικό ζήτημα της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας, καθαιρέθηκε, αλλά παρέμεινε στην ούτως ή άλλως ιδιωτική εκκλησία του που πλέον θεωρήθηκε αντικανονική. Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του, το 2013, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου επιχορηγήθηκε με πέντε εκατομμύρια δολάρια (!) από την τοπική κυβέρνηση προκειμένου να αποκτήσει σύστημα ηχομόνωσης...
 


                                                                                           Του Δημοσθένη Κούκουνα* 

Μετά την Απελευθέρωση στα δικαστήρια δοσιλόγων παραπέμφθηκαν διάφορες υποθέσεις μοναχών του Αγίου Όρους που είχαν καταγγελθεί ότι συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, Γερμανούς ή Βουλγάρους. Οι κύριες κατηγορίες που τους αφορούσαν ήταν αφενός μεν διάφορες φιλοβουλγαρικές ενέργειες, αφετέρου δε θέματα καταδόσεωνΕιδικά η τελευταία κατηγορία δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει αν πάμπολλοι άλλοι μοναχοί δεν είχαν συνδράμει διαφεύγοντες Συμμάχους ή Έλληνες στρατιωτικούς να πάρουν τον δρόμο προς τη Μέση Ανατολή. Απόλες αυτές τις περιπτώσεις δικαστικής δίωξης, δύο ήταν οι κύριες ομαδικές δίκες.

Στην πρώτη από τις σημαντικότερες δίκες αγιορειτών μοναχών που έγιναν μεταπολεμικά, εκδικάσθηκε η υπόθεση μιας ομάδας μοναχών που αφορούσε καταδόσεις Άγγλων και Ελλήνων πολιτών κατά την Κατοχή, καθώς και άλλων μοναχών που διατηρούσαν κρυμμένα όπλα.

Η δίκη έγινε ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δοσιλόγων Θεσσαλονίκης στις 27 Σεπτεμβρίου 1945 και κατηγορούμενοι ήταν οι μοναχοί Καισάριος (κατά κόσμον Χρήστος Γιάνεφ) της Μονής Ζωγράφου, Βασίλειος (κατά κόσμον Σπυρίδων Καλονιάτης) και Δανιήλ Καραμανλής της Μονής Παντοκράτορος και Ευθύμιος Σιμωνοπετρίτης (κατά κόσμον Ασπρόπουλος), ενώ μαζί τους δικαζόταν και ο ιδιώτης Παύλος Ντίνας.

Τους κατηγορούσαν ότι συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς, καταδίδοντας Συμμάχους αιχμαλώτους που είχαν δραπετεύσει από γερμανικά στρατόπεδα και κρύβονταν στο Άγιον Όρος, καθώς και Έλληνες πατριώτες που επεδίωκαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή.

Κύριοι μάρτυρες κατηγορίας ήταν ο μοίραρχος Αναστάσιος Πάλμος, διοικητής χωροφυλακής του Αγίου Όρους, ο ανθυπασπιστής χωροφυλακής Φίλιππος Ζάκκας και ο αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος της Μονής Παντοκράτορος. Καθοριστικής σημασίας ήταν η κατάθεση του πρώτου εξ αυτών, ο οποίος είπε για τους μοναχούς Βασίλειο και Δανιήλ ότι υπήρξαν όργανα των γερμανικών υπηρεσιών ασφαλείας καταδίδοντας μοναχούς που είχαν κρυμμένα όπλα. Επίσης κατέθεσε ότι οι κατηγορούμενοι αυτοί, όπως και ο μοναχός Γερόντιος, είχαν στείλει ένα τηλεγράφημα στη Γκεστάπο καλώντας την να ενεργήσει έρευνες στο Άγιον Όρος. Τέλος, απέδωσε σε ενέργειες των ιδίων τη σύλληψη πέντε Ελλήνων, που είχαν πάρει την απόφαση να διαφύγουν στην Τουρκία με μια βάρκα που είχε ο μοναχός Άνθιμος.

Ειδικά για τον βουλγαρικής καταγωγής μοναχό Καισάριο κατέθεσε ο μοίραρχος Πάλμος ότι εκείνος ήταν που κατέδωσε εγγράφως στους Γερμανούς ότι στη Μονή Βατοπεδίου οι μοναχοί της έκρυβαν όπλα και φυγάδευαν Άγγλους και Έλληνες, καθώς και άλλα περιστατικά εις βάρος του.

Τελικά οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και στους μεν Καισάριο Γιάνεφ και Δανιήλ Καραμανλή επιβλήθηκαν πρόσκαιρα δεσμά 12 ετών, στον Βασίλειο Καλονιάτη ειρκτή 6 ετών, ενώ στους ερήμην δικαζόμενους Ευθύμιο Ασπρόπουλο και Παύλο Ντίνα ποινή ισοβίων δεσμών. Ο τελευταίος, που είχε διαφύγει στη Γερμανία λίγο πριν από την Απελευθέρωση, είχε και άλλες καταδίκες από τα δικαστήρια δοσιλόγων για άλλες υποθέσεις. Ο Δανιήλ Καραμανλής, αφού παρέμεινε για πέντε χρόνια στις νέες φυλακές Θεσσαλονίκης, αποφυλακίστηκε και μετανάστευσε στην Αυστραλία, όπου ίδρυσε στην Αδελαΐδα ιδιόκτητο ελληνορθόδοξο ναό.


* Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο του "Οι Γερμανοί στο Άγιον Όρος (1941-44)"





Δευτέρα 26 Απριλίου 2021

ΑΘΗΝΑ 27 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941

ΟΓΔΟΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ...

ΚΑΤΟΧΗ 1941

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ



Περιγραφή των γεγονότων της ιστορικής εκείνης ημέρας στα κείμενα του Δημοσθένη Κούκουνα:


και σε απόσπασμα από το βιβλίο του "Ιστορία της Κατοχής" με πάνω από 40 φωτογραφίες:


Πώς παρουσίασε ο "Λαϊκός Παρατηρητής" την κατάληψη της ελληνικής πρωτεύουσας:




H πρώτη φωτογραφία στην Ακρόπολη στις 27 Απριλίου 1941. Μόλις έχει καταληφθεί η Αθήνα και μια ομάδα Γερμανών πολεμικών ανταποκριτών επισκέπτεται την Ακρόπολη:



Παρακολουθήστε επίσης στο YouTube το βίντεο για την Κατοχή:


https://www.youtube.com/watch?v=maBIg3g9leg

Το δεύτερο μέρος:



Και το τρίτο μέρος:










Σάββατο 6 Μαρτίου 2021

ΔΥΟ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ: ΣΠΥΡΟΣ ΛΟΥΗΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΣΤΕΡΓΙΑΔΗΣ

 Οι εκδόσεις Historia αναγγέλλουν

δύο νέες εκδόσεις τους:


Σπύρου Λούη: Η ΝΙΚΗ ΜΟΥ ΣΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΤΟΥ 1896.
Η άγνωστη και μοναδική αυθεντική αυτοβιογραφική αφήγηση του θρυλικού Έλληνα Ολυμπιονίκη. Δύο μόλις μήνες πριν από τον θάνατό του, το 1940, αφηγείται στον γνωστό τότε δημοσιογράφο Νίκο Καπιτσόγλου πώς έφτασε στη μεγάλη νίκη του λεπτό προς λεπτό. Εισαγωγή και επιμέλεια: Δημοσθένης Κούκουνας.
[ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ] https://www.youtube.com/watch?v=jultyNsw22A


Δημοσθένη Κούκουνα: ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΣΤΕΡΓΙΑΔΗΣ - Ο δικτάτορας της Σμύρνης σιωπών και απολογούμενος.
Ο γνωστός ιστορικός συγγραφέας φέρνει στο φως νέα αποκαλυπτικά ντοκουμέντα για τον πραγματικό ρόλο του πιο αινιγματικού προσώπου στη νεώτερη ιστορία μας, την προσωπικότητα και τη δράση του, καθώς και για τα τελευταία χρόνια του. Μια υπεύθυνη ιστορική έρευνα που ανατρέπει πολλά απ' όσα ξέραμε μέχρι σήμερα...
[ΘΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕΙ ΣΥΝΤΟΜΑ]

Εκδόσεις Historia


Πέμπτη 18 Φεβρουαρίου 2021

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 1821


ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ

Παναγιώτη Πιπινέλη:

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ



Εκδόσεις Historia, Αθήνα 2021
Σελίδες 368, σχήμα 14Χ21, τιμή 24 ευρώ, ISBN 978-618-5227-19-7

Ο συγγραφέας του έργου αυτού, ο Παναγιώτης Πιπινέλης, άλλοτε γνωστός διπλωμάτης και πολιτικός (διάδοχος του Κ. Καραμανλή στην πρωθυπουργία το 1963), επιχειρεί στην έρευνά του αυτή να αναζητήσει το κοινωνικό και κυρίως το πολιτικό υπόβαθρο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, πραγματοποιώντας μια ενδιαφέρουσα τομή στην προϊστορία και τις συνθήκες που την διαμόρφωσαν.
Ασχολείται με την αγροτική και τη φεουδαρχική ολιγαρχία που προϋπήρξαν, το αγροτικό προλεταριάτο, τη στάση των προεστών και του κλήρου, τα πολλαπλά κοινωνικά προβλήματα που κυριαρχούσαν, το ευρύτερο τοπικιστικό πνεύμα, τη συγκρότηση αστικής τάξης, τις εμφύλιες συγκρούσεις κ.ά. για να καταλήξει στα επίμαχα γεγονότα. Πώς τελικά προέκυψε ο εθνικός ξεσηκωμός και τα πρώτα πολιτικά μοντέλα κατά την Επανάσταση με τελευταίο στάδιο την εξουσία του Καποδίστρια και την πτώση του καθεστώτος του...

Το βιβλίο αυτό του Παναγιώτη Πιπινέλη είναι ίσως το λιγότερο γνωστό από τα ιστορικά έργα του, καθώς μάλιστα είναι και το πρώτο μετά τη διδακτορική διατριβή του. Τυπώθηκε στο Παρίσι κατά την περίοδο 1927-28, ενώ ο ίδιος υπηρετούσε τότε ως β΄ γραμματέας της ελληνικής πρεσβείας στο Παρίσι.

Ως προσωπικότητα ο Πιπινέλης, αν και πάντοτε ήταν πολύ δραστήριος και από νωρίς απέκτησε μια διακριτή θέση στη διπλωματική υπηρεσία, η φήμη του έχει αδικηθεί λόγω της συμμετοχής του στη δικτατορική κυβέρνηση Παπαδόπουλου. Δεν ενδιαφέρει στο παρόν σημείωμα να κριθεί η πολιτική παρουσία του είτε σ’ αυτή την τελευταία φάση, είτε στις προηγούμενες. Γεγονός είναι ότι από ηλικίας 23 ετών ανήλθε όλες τις βαθμίδες της διπλωματικής υπηρεσίας, ανεξάρτητα από τις διάφορες πολιτικές εξελίξεις που μεσολάβησαν, καταλαμβάνοντας τελικά την εποχή του Εμφυλίου θέση μονίμου υφυπουργού Εξωτερικών και έπειτα υπουργού στην κυβέρνηση Τζων Θεοτόκη (1950). Μερικά χρόνια αργότερα παραιτήθηκε και ασχολήθηκε με την πολιτική. Τον Ιούνιο 1963 διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και ως υπουργός Συντονισμού συμμετείχε στην κυβέρνηση Π. Κανελλόπουλου που ανετράπη στις 21 Απριλίου 1967. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, όταν αναζωπυρώθηκε επικίνδυνα το Κυπριακό, δέχθηκε να αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών, που το διατήρησε μέχρι τον θάνατό του.

Από τα νεανικά του χρόνια υπήρξε ιδεολογικά φανατικός οπαδός της μοναρχίας και έχει γράψει σχετικά βιβλία, ιδίως το Η Μοναρχία εν Ελλάδι (1932), που υπήρξε προέκταση της διδακτορικής διατριβής του. Ακόμη και το παρόν, που θεματικά εστιάζεται στην Επανάσταση του 1821, έχει πολλές γενικότερες αναφορές στο ζήτημα.

Η Πολιτική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο, καθώς επισημαίνει άγνωστες πτυχές της, ενώ είναι ιδιαίτερης σημασίας ο κοινωνικός προβληματισμός του συγγραφέα στην προσπάθειά του να αναζητήσει τα βαθύτερα αίτια της Εξέγερσης του 1821.


Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2021

29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1941

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΜΕΤΑΞΑ

ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΕΜΕΙΝΑΝ ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΑ...



 

Του Δημοσθένη Κούκουνα

Μια μεγάλη ιστορική ανατροπή έχει καταγραφεί στις 29 Ιανουαρίου 1941. Είναι τρεις μήνες μετά από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου και ταυτόχρονα τρεις μήνες πριν από την έναρξη της Κατοχής. Πρόκειται για την ημέρα που πέθανε ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς.
Οπωσδήποτε πρόκειται για μια κομβική ημερομηνία, όχι απλώς επειδή αφορά τον θάνατο ενός ηγέτη, ο οποίος μάλιστα διαδραμάτιζε εκείνη την εποχή τόσο σημαντικό ρόλο. Έχει λεχθεί, επανειλημμένα μάλιστα, ότι ο θάνατος βρήκε τον Μεταξά στην τελειότερη δυνατή στιγμή για την υστεροφημία του. Ήταν η εποχή που ο πόλεμος στα βορειοηπειρωτικά βουνά βρισκόταν στο απόγειό του και ο Μεταξάς, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, είχε αποκτήσει μια απαράμιλλη αίγλη. Διότι δεν είναι μόνο αυτό καθεαυτό το «Όχι» της 28ης Οκτωβρίου 1940, που τον ανύψωσε προσωπικά, αλλά και η επιτυχής διεξαγωγή του πολεμικού αγώνα στη συνέχεια. Άλλωστε μαζί με το «Όχι» θα μπορούσε κανείς να εκτιμήσει υπό θετικότερο πρίσμα τα προηγούμενα χρόνια της κυβέρνησης Μεταξά, στη διάρκεια της οποίας συντελέσθηκε μια σταθερή προετοιμασία εν όψει του πολέμου. Μπροστά στο ενδεχόμενο ενός επερχόμενου πολέμου, μοιραία μεταβάλλεται και η εικόνα ενός καθεστώτος που αντιτίθεται στις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.
Αλλά δεν είναι εδώ η ώρα για να κριθεί ο Ιωάννης Μεταξάς ως δικτάτορας σε σχέση με τις αντιδημοκρατικές πεποιθήσεις του. Στην πενταετή διακυβέρνησή του, επέδειξε στοιχεία που θα πρέπει να εκτιμηθούν όσο γίνεται πιο ανεπηρέαστα. Ενώ ήταν αναγνωρισμένη έκπαλαι η στρατιωτική ιδιοφυία του, στη διάρκεια αυτών των πέντε ετών επέδειξε πολιτικά και διοικητικά προσόντα. Ωστόσο, εκείνο που δεν έχει πλήρως ερευνηθεί ως προς την προσωπικότητά του είναι οι ικανότητές του και στον διπλωματικό τομέα, που τον χειριζόταν αποκλειστικά ο ίδιος με ομολογουμένως θαυμαστή επάρκεια λες και ήταν έμπειρος διπλωμάτης.
Διατηρώντας σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας και το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών, κατηύθυνε τη διπλωματική υπηρεσία μέχρι λεπτομερείας, καθώς μάλιστα είχε μεταφέρει το όλο πρωθυπουργικό γραφείο στην έδρα του υπουργείου. Κάπως έτσι προσανατόλισε την όλη εξωτερική πολιτική και τελικώς επέτυχε τον συγκερασμό ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος στο πλευρό των δυτικών δημοκρατιών. Γεγονός αντιφατικό εκ πρώτης όψεως, τελικώς όμως προσαρμοσμένο σε μια πραγματικότητα που ο ίδιος είχε προδιαγράψει.
Μέχρι τις 28 Οκτωβρίου 1940, το καθεστώς Μεταξά ασκούσε κατ’ επίφαση ουδέτερη εξωτερική πολιτική, αλλά αμέσως μετά – δεν είχε και άλλη επιλογή – βρέθηκε ανοικτότερα στο συμμαχικό στρατόπεδο. Παρ’ όλα αυτά, ο Μεταξάς έκρινε ότι η Ελλάδα όφειλε να δώσει μέχρι τέλους τη μάχη της με τη φασιστική Ιταλία, παράλληλα όμως να αποφύγει την αντιπαράθεσή της με το άλλο σκέλος του Άξονα, τη χιτλερική Γερμανία. Και στο πλαίσιο αυτό, επεδίωκε να αποφύγει να προκαλέσει την τελευταία.
Τον Ιανουάριο 1941, όμως, αντίθετη πολιτική ήθελε να εφαρμόσει η Αγγλία σε ό,τι αφορά τα Βαλκάνια και δη την Ελλάδα. Ήθελε να εμπλέξει τη Γερμανία σ’ ένα νέο μέτωπο στη Ν.Α. Ευρώπη και το ελληνικό ήταν ιδανικό γι’ αυτό, η μόνη ανοιχτή εστία φωτιάς στην ηπειρωτική Ευρώπη. Με το σκεπτικό αυτό επεδίωξε να προβοκάρει τη γερμανική ανάμιξη στην περιοχή, πιέζοντας την ελληνική ηγεσία να δεχθεί την εγκατάσταση βρετανικής αεροπορικής δύναμης στη Θεσσαλονίκη. Ήδη η Γερμανία είχε εκφράσει την απειλή ότι κάτι τέτοιο θα ήταν «αιτία πολέμου» με όλα τα συνεπακόλουθα.
Σ’ αυτή τη βρετανική πίεση αντιδρούσε τόσο ο πρωθυπουργός Μεταξάς, όσο και ο αρχιστράτηγος Παπάγος. Και είναι γεγονός ότι ο πρώτος πέρασε από διάφορες διακυμάνσεις αποδοχής ή μη του βρετανικού αιτήματος, συνθλιβόμενος υπό το βάρος του εθνικού συμφέροντος. Ο αναγνώστης του ημερολογίου του, που κυκλοφόρησε μεταπολεμικά, μπορεί να τις κατανοήσει σαφέστατα. Ώσπου κατέληξε στην απόλυτη άρνηση, την οποία διατύπωσε με μία ξεκάθαρη ρηματική διακοίνωση που έστειλε στην αγγλική πρεσβεία.
Σε ό,τι αφορά την υγεία του Ιω. Μεταξά τα γεγονότα χρονικά θα έχουν πλέον μια ραγδαία και καταλυτική εξέλιξη, αμέσως μετά τη διακοίνωση εκείνη, που επιδόθηκε στις 18 Ιανουαρίου 1941, ημέρα Σάββατο.
Χωρίς την παραμικρή διάθεση συνωμοσιολογίας, η άρνηση αυτή έναντι των Άγγλων ταυτίζεται με μια αποφασιστική μεταβολή των συνθηκών στη δεδομένη στιγμή και κάπως έτσι προκύπτει το «κίνητρο» στην περίπτωση που θα ήταν βάσιμες όσες κατά καιρούς φήμες έχουν κυκλοφορήσει περί δολοφονίας και όχι φυσικού θανάτου του Μεταξά. Ασφαλώς δεν θα χρειαζόταν ποτέ κανείς να συζητεί τη βασιμότητα τέτοιων ενδεχομένων, άπαξ και δεν έχουν παρουσιασθεί στοιχεία επαρκή που να δικαιολογούν την εκδοχή μιας τέτοιας εγκληματικής ενέργειας.
Τα γεγονότα έχουν την ακόλουθη σειρά: Την ίδια ημέρα που επιδόθηκε η διακοίνωση επρόκειτο στις 3 μ.μ. να συνεδριάσει το υπουργικό συμβούλιο. Προσήλθαν οι υπουργοί στο γραφείο του Μεταξά, όπου θα γινόταν η συνεδρίαση, αλλά τελικώς δεν έγινε ποτέ λόγω αδιαθεσίας του ίδιου, ο οποίος πήγε στο σπίτι του στην Κηφισιά. Η αρχική γνωμάτευση ήταν ότι επρόκειτο για πυώδη ερεθισμό των αμυγδαλών, ενώ ο ίδιος πίστευε ότι είχε κρυολογήσει. Τη Δευτέρα, 20 Ιανουαρίου, εμφανίσθηκε και πυρετός, ενώ στη συνέχεια υπήρξε ραγδαία επιδείνωση της υγείας του.
Εν τω μεταξύ, για να μην προκληθεί ανησυχία στην κοινή γνώμη, η ασθένεια κρατήθηκε μυστική και το σπίτι της Κηφισιάς μεταμορφώθηκε σ’ ένα μικρό νοσοκομείο με συνεχή παρουσία ιατρών και νοσοκόμων. Το απόγευμα της Τρίτης 28 Ιανουαρίου εμφανίσθηκε εκεί ο Άγγλος υποπτέραρχος Ντ’ Αλμπιάκ, επικεφαλής των βρετανικών αεροπορικών δυνάμεων στην Ελλάδα, ο οποίος συνοδευόταν από έναν Άγγλο ιατρό, αρχίατρο του βρετανικού ναυτικού που μόλις είχε φθάσει αεροπορικώς από την Κρήτη.
Εισήλθαν στο δωμάτιο όπου νοσηλευόταν ο Μεταξάς και ζήτησαν να το αδειάσουν οι Έλληνες γιατροί και νοσοκόμοι που βρίσκονταν εκεί. Τότε ο Άγγλος αρχίατρος, παρουσία του Ντ’ Αλμπιάκ, έκανε ιδιοχείρως μια ένεση στον Έλληνα πρωθυπουργό, ταυτόχρονα δε χρησιμοποίησε μια «ειδική συσκευή νέου τύπου» που είναι απροσδιόριστο σε τι αποσκοπούσε. Γεγονός είναι ότι μετά από την ενέργεια αυτή, ο Μεταξάς περιέπεσε σε κώμα, από το οποίο στην πραγματικότητα δεν συνήλθε ποτέ.
Σημειωτέον ότι την ημέρα εκείνη είχε απογειωθεί από το Τατόι ελληνικό στρατιωτικό αεροπλάνο, που οδηγούσε ο ίδιος ο σμηναγός Χαράλαμπος Ποταμιάνος, με προορισμό το Βελιγράδι. Σκοπός του ήταν να παραλάβει από εκεί ένα διαπρεπή Βιεννέζο γιατρό, ο οποίος είχε κληθεί με πρωτοβουλία της οικογένειας Μεταξά. Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για την υγεία του πρωθυπουργού, περιέργως δεν δινόταν άδεια πτήσης από το FIR που το ήλεγχαν οι Άγγλοι. Χρειάστηκε η οικογένεια να απευθυνθεί στον ίδιο τον Διάδοχο Παύλο, ο οποίος αμέσως προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει προς λήψη της άδειας, ενώ μάλιστα έσπευσε να αναθέσει την αποστολή στον Ποταμιάνο, μέχρι τότε υπασπιστή του.
Πράγματι λοιπόν το στρατιωτικό αεροπλάνο έφυγε από το Τατόι και πήγε κατευθείαν στο Βελιγράδι, όπου έφθασε γύρω στα μεσάνυχτα της Τρίτης. Αλλά ο Χαράλαμπος Ποταμιάνος, έπειτα από μια τόσο κοπιαστική και επικίνδυνη πτήση, διαπίστωσε ότι ήταν μάταιος ο κόπος. Στο αεροδρόμιο τον περίμεναν εκπρόσωποι της πρεσβείας για να τον ενημερώσουν ότι καλό θα ήταν να επιστρέψει στην Αθήνα, διότι η αποστολή του ακυρωνόταν. «Ο πρόεδρος δεν είναι καθόλου καλά πια και περιττεύει η άφιξη του διάσημου Βιεννέζου γιατρού», αν και ο Μεταξάς άφησε την τελευταία του πνοή το πρωί της άλλης ημέρας. Ο Ποταμιάνος επέμενε να φέρει εις πέρας την αποστολή του, αλλά τίποτε δεν άλλαξε και προ της επιμονής των υπαλλήλων της πρεσβείας πήρε τον δρόμο της επιστροφής χωρίς τον γιατρό.
Όσο για τον Γερμανό καθηγητή, που ήδη βρισκόταν στο Βελιγράδι, δεν είχε καμιά άλλη επιλογή παρά να επιστρέψει άπρακτος στη Βιέννη. Αυτό και έκανε, φυσικά με την απορία για ποιο λόγο ματαιώθηκε η επίσκεψή του στην Αθήνα όπως είχε προγραμματισθεί. Πράγματι, γιατί άραγε; Ποιος είχε να ενοχληθεί από την εξέταση του Μεταξά, έστω και ετοιμοθάνατου, από ένα τόσο διάσημο γιατρό; Και γιατί άραγε;
Γεγονός είναι ότι στις 6.20 το πρωί της Τετάρτης 29 Ιανουαρίου 1941 ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς εξέπνευσε. Βρισκόταν σε κώμα από την προηγούμενη ημέρα και αναφέρεται ότι σε τέτοια κατάσταση προσήλθε και τον μετέλαβε ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος. Αναφέρεται ότι λίγο πριν πεθάνει, ανέλαβε προς στιγμήν όταν πλησίασε στο προσκέφαλό του η μητέρα του Μανιαδάκη, που κρατούσε μια θαυματουργή εικόνα, ενώ δίπλα της βρισκόταν ο παντοδύναμος υπουργός Ασφαλείας του καθεστώτος. Τα τελευταία λόγια του Μεταξά, λίγο πριν πεθάνει, προς τον στενό συνεργάτη του ήταν:
«Ώστε δεν υπάρχει πλέον καμμία ελπίς; Καταλαβαίνεις, Κώστα, δεν με μέλλει για μένα. Αλλά, εγώ έχω την ελπίδα μου στους Έλληνας!»
Και σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, που είδε το φως στις εφημερίδες της επομένης ημέρας, αμέσως μετά παρέδωσε το πνεύμα. Ωστόσο, από το προηγούμενο απόγευμα, που ο Μεταξάς βρισκόταν σε κώμα, είχαν γίνει κάποιες άλλες διεργασίες. Σύμφωνα με την «Εστία» της επομένης: «Δεδομένου ότι, από της εσπέρας της χθες, είχεν εκλείψει πάσα ελπίς, συνεκλήθη εκτάκτως την 7.15΄ εσπερινήν το Υπουργικόν Συμβούλιον, υπό την προεδρίαν της Α.Μ. του Βασιλέως, ο οποίος, ανακοινών εν βαθυτάτη συγκινήσει τα της επικινδύνου καταστάσεως της υγείας του Πρωθυπουργού, εζήτησεν από τους υπουργούς αφοσίωσιν εις το καθήκον και απαρασάλευτον προσήλωσιν προς τον διεξαγόμενον ιερόν αγώνα».
Ασφαλώς θα αναρωτηθεί κανείς σε τι θα ωφελούσε πράγματι η άφιξη στην Αθήνα του Γερμανού καθηγητή για να εξετάσει τον Μεταξά, αφού ήδη βρισκόταν σε κώμα ή πόσο βέβαιο ήταν ότι θα τον έβρισκε νεκρό; Αλλά και σ’ αυτή ακόμα την περίπτωση, τι θα ζητούσε ένας διαπρεπής καθηγητής πέρα από μια τοξικολογική εξέταση για να εκφέρει μια γνωμάτευση;
Το γεγονός είναι ότι ούτε κανείς άλλος από τους θεράποντες ιατρούς σκέφθηκε να ζητήσει μια τέτοια εξέταση, ενώ το ακόμη σημαντικότερο είναι ότι γενικότερα δεν θεωρήθηκε αναγκαίο να υπάρξει μια στοιχειώδης νεκροψία για τον θάνατο ενός εν ενεργεία πρωθυπουργού…
Αλλά, πέραν όλων αυτών των πραγματικών περιστατικών, υπάρχει και μια πολιτικοστρατιωτική εξέλιξη πέραν πάσης αμφιβολίας, που ακολούθησε τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά. Όπως ελέχθη προηγουμένως, η τελευταία δραστηριότητά του πριν καταπέσει ήταν η ρηματική διακοίνωση, με την οποία είχε αρνηθεί την άφιξη βρετανικών αεροπορικών δυνάμεων στη Θεσσαλονίκη, όπως ήθελαν οι Άγγλοι. Το αγγλικό αυτό αίτημα, αμέσως μετά τον θάνατό του, έγινε δεκτό από τη νέα πολιτική ηγεσία. Και φυσικά, όπως ήταν αναμενόμενο, ακολούθησε η γερμανική αντίδραση: η προετοιμασία της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα και η επακόλουθη κατοχική περίοδος…
 
ΔΥΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
 
Το ιατρικό ανακοινωθέν, που αναγγέλλει τον θάνατο του Έλληνα πρωθυπουργού:
«Ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κυβερνήσεως ενεφάνισε προ δέκα ημερών, ήτοι το προπαρελθόν Σάββατον, βαρείαν φλεγμονήν του φάρυγγος, ήτις κατέληξεν εις απόστημα παρααμυγδαλικόν. Παρά την έγκαιρον διάνοιξίν του, ως και την μετ’ εγχειρητικήν κατάλληλον θεραπείαν, παρουσίασεν εν συνεχεία διάφορα τοξιναιμικά φαινόμενα και επιπλοκάς ως γαστρορραγίαν και ουραιμίαν και απέθανε σήμερον, ώραν 6.20 π.μ.
Οι θεράποντες ιατροί: Μ. Γερουλάνος, Β. Μπένσης, Ν. Γεωργόπουλος, Μ. Μακκάς, Ε. Φωκάς, Δ. Δημητριάδης, Ι. Χρυσικός, Γ. Καραγιαννόπουλος, Δ. Κομνηνός, Ν. Λοράνδος, Γ. Οικονομίδης, Ν. Γεωργόπουλος».
 
Το δεύτερο ντοκουμέντο που δόθηκε στη δημοσιότητα δέκα ημέρες μετά τον θάνατο του Μεταξά, στις 8 Φεβρουαρίου 1941:
 
ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΩΝ ΘΕΡΑΠΟΝΤΩΝ ΙΑΤΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ Ι. ΜΕΤΑΞΑ ΕΠΙ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ  ΝΟΣΟΥ ΤΟΥ
 
«Ως γνωστόν ο Ιωάννης Μεταξάς άγων ηλικίαν άνω των 65 ετών από της εποχής της αναλήψεως της αρχής υπεβάλλετο εις υπέρμετρον κόπωσιν σωματικήν και διανοητικήν άνευ ουδεμιάς αναπαύσεως ή διακοπής, ελάχιστα κοιμώμενος και λαμβάνων τα γεύματα αυτού τελείως ακανονίστως. Παρ’ όλα ταύτα η κατάστασις της υγείας αυτού διετηρήθη αρίστη μέχρι του παρελθόντος Μαρτίου οπότε και δη μετά περίοδον εξαιρετικής κοπώσεως και συγκινήσεως παρουσίασε μέλαιναν ελαφράν δι’ ην και παρέμεινε κλινήρης επί τινας ημέρας. Της μελαίνης αυτής είχον προηγηθή άλγη τινά εδραζόμενα κατά την χώραν του τυφλού και του ανιόντος κόλου κυρίως, αποδιδόμενα εις την προ ετών γενομένην εγχείρησιν πυώδους σκωληκοειδίτιδος μετά μεγάλου αποστήματος οπισθοτυφλικού, ένεκεν της οποίας είχον παραμείνει εκτεταμέναι συμφύσεις και έμμονος δυσκοιλιότης.
Μετά την αιμορραγίαν ταύτην τα ως άνω άλγη παρήλθον τελείως μέχρι προ τινος. Εν τούτοις επειδή η ως άνω αιμορραγία παρέσχεν υπονοίας υπάρξεως έλκους γαστρικού ή δωδεκαδακτυλικού, τω εγένοντο επίμονοι συστάσεις όπως υποβληθή εις ακτινολογικόν έλεγχον, ον όμως εκάστοτε ηρνείτο σταθερώς. Παρά ταύτα έκτοτε είχεν υποβληθή εις την ενδεδειγμένην θεραπείαν. Εσχάτως εγένετο κοπρολογική εξέτασις, ήτις και απεκάλυψε την παρουσίαν αφθόνων λαμβλιών και κατά των οποίων επίσης εφηρμόσθη φαρμακευτική θεραπεία.
Πλην των ανωτέρω ουδέν άλλο σύμπτωμα ή νόσον παρουσίαζεν. Η αρτηριακή πίεσις, η λειτουργία της καρδίας, των νεφρών και του ήπατος ήσαν φυσιολογικά.
 
ΠΑΡΟΥΣΑ ΝΟΣΟΣ
 
Την 18ην Ιανουαρίου ημέραν Σάββατον, ησθάνθη πόνον κατά τον φάρυγγα, δεξιά, ειργάσθη εν τούτοις κατελθών εις Αθήνας καθ’ όλην την πρωίαν μέχρι της δευτέρας απογευματινής ώρας. Προσεκλήθη ο ωτορρινολαρυγγολόγος ιατρός κ. Ν. Γεωργόπουλος, όστις διεπίστωσε φλεγμονώδη εξοίδησιν της οπισθίας δεξιάς αμυγδαλικής καμάρας παρά την βάσιν της σταφυλής. Τα αυτά δε ανευρέθησαν κάπως εκδηλώτερα και με επέκτασιν προς την σταφυλήν, ήτις ήτο λίαν εξωδοικυία κατά την εσπερινήν εξέτασιν, οπότε εφηρμόσθη η δέουσα θεραπεία και χορήγησις σουλφαμιδών. Την επομένην, Κυριακήν, κατά την πρωινήν εξέτασιν παρετηρήθη επέκτασις της φλεγμονής προς την σύστοιχον δεξιάν αμυγδαλικήν χώραν, ως και πυρετός, 37ο,8. Τα αυτά δε φαινόμενα με μεγαλειτέραν έντασιν την εσπέραν της ιδίας ημέρας εμφανισθέντος και ρίγους, με μικράν σχετικώς ύψωσιν της θερμοκρασίας μετά το ρίγος (38ο).
Την πρωίαν της Δευτέρας 20ής τρέχοντος η φλεγμονή ευρέθη εντονωτέρα και με επέκτασιν προς την σκληράν υπερώαν, η δε θερμοκρασία παρέμεινε κυμαινομένη μεταξύ 37ο,5 και 37ο,9. Την εσπέραν εγένετο συμβούλιον κληθέντος και του Καθηγητού κ. Θ. Δημητριάδου, όστις διεπίστωσε τα ανωτέρω.
Την νύκτα της Δευτέρας προς την Τρίτην κατά το μεσονύκτιον ενεφανίσθη εκ νέου έντονον ρίγος διαρκείας τετάρτου περίπου και η θερμοκρασία ανήλθε και πάλιν μέχρι 38ο. Το αυτό ρίγος επανελήφθη την 6ην πρωινήν της Τρίτης, τρίτην δε φοράν εντονώτατον την 11 π.μ. Εγένετο εκ νέου συμβούλιον και ανευρέθη ότι εις τ’ ανωτέρω τοπικά φαινόμενα προσετέθη εντονώτερον οίδημα διάχυτον του βλεννογόνου του φάρυγγος και της υπερώας, μετά ξηρότητος και αρχομένης προπετείας της υπεραμυγδαλικής χώρας.
Η εξέτασις του αίματος απέδειξεν υπερλευκοκυττάρωσιν (11.700) μετά πολυμορφοπυρηνώσεως (85%).
Συνεστήθη το έγκαιρον της επεμβάσεως, ήτις και εγένετο αμέσως παρισταμένων των ανωτέρω ως και των Καθηγητών κ.κ. Μ. Γερουλάνου και Μελ. Γεωργοπούλου. Η τομή εγένετο κατά την τυπικήν θέσιν της άνω αμυγδαλικής χώρας υπό του ωτορρινολαρυγγολόγου κ. Ν. Γεωργοπούλου και ανεζητήθη εις ικανόν βάθος η πυώδης εστία, ήτις και ανευρέθη αναβλύσαντος αφθόνου κακόσμου πύου.
Ευθύς μετά την διάνοιξιν ο ασθενής ανεκουφίσθη, η δυσκαταποσία ηλαττώθη και η θερμοκρασία κατήλθεν εις 37ο,5.
Κατά την απογευματινήν εξέτασιν τα τοπικά φαινόμενα είχον βελτιωθή σημαντικώς ως και η γενική κατάστασις του ασθενούς. Ρίγη έκτοτε ουδόλως ενεφανίσθησαν. Ο ασθενής διήλθε την νύκτα ήσυχος και την επομένην Τετάρτην ως και την Πέμπτην και Παρασκευήν πρωίαν η κατάστασις εσυνεχίσθη βραδέως βελτιουμένη, το απόστημα παρωχετεύετο καλώς και η θερμοκρασία εκυμαίνετο μεταξύ 37ο,2 και 37ο,5.
Εν τούτοις η γενική κατάστασις δεν παρουσιάζετο τελείως ικανοποιητική. Ο ασθενής παρεπονείτο διά γενικήν κακουχίαν, ελαφράν αϋπνίαν, νυκτερινούς εφιάλτας και έντονον δυσκοιλιότητα δι’ ην και τω εχορηγήθη ελαφρόν υπακτικόν (θειικόν νάτριον και θειική μαγνησία ανά 8 γραμ.) όπερ συχνάκις ελάμβανε. Εδίδοντο επίσης τονωτικά αντισηπτικά γενικά και εγένοντο συστηματικαί πλύσεις αντισηπτικαί του τραύματος ως και διά αντιγαγγραινώδους ορού.
Παρ’ όλα όμως τα ανωτέρω ενοχλήματα, την πρωίαν της Παρασκευής ηθέλησε να εγερθή της κλίνης και παρέμεινε παρά το παράθυρον πέραν της μιας ώρας. Γενομένων εξετάσεων την ημέραν εκείνην, ευρέθησαν τα κάτωθι:
Λευκά αιμοσφαίρια 24.200.
Πολυμορφοπύρινα 73%.
Ουρία αίματος 0,69 0)00.
Σάκχαρον αίματος 1,64 0)00.
Λόγω της μικράς αυτής αυξήσεως του σακχάρου εν τω αίματι απεφασίσθη η χορήγησις μικράς ποσότητος Ινσουλίνης.
Η γενομένη αιματοκαλλιέργεια απέβη αρνητική. Την εσπέραν η θερμοκρασία ανήλθεν αποτόμως εις 38ο,5. Την νύκτα ο ασθενής αφυπνίσθη υπό νέου άλγους κατά τον φάρυγγα, δυσκαταποσίας και δυσχερείας κατά την αναπνοήν. Γενομένης αμέσως εξετάσεως διεπιστώθη ύπαρξις αφθόνων πηγμάτων αίματος εντός του στόματος και της φαρυγγικής κοιλότητος, άτινα εδικαιολόγουν τα ανωτέρω ενοχλήματα. Τα πήγματα ταύτα ωφείλοντο εις μικράν αιμορραγίαν δημιουργηθείσαν εντός της κοιλότητος του τραύματος, ως συνήθως συμβαίνει κατά την απόπτωσιν των νεκρωμάτων.
Μετά την αφαίρεσίν των επήλθεν άμεσος ανακούφισις.
Την πρωίαν του Σαββάτου η αποστηματική κοιλότης παρωχετεύετο καλώς, έρρεε δε από του τραύματος πύον μεμιγμένον μεθ’ αίματος. Την μεσημβρίαν του Σαββάτου εγένετο εκ νέου συμβούλιον παρισταμένου και του Καθηγητού κ. Ι. Χρυσικού. Το τραύμα ενεφανίζετο άτονον, η γενική εν τούτοις κατάστασις ουδέν παρουσίαζε το ανησυχητικόν. Το απόγευμα (2 μ.μ.) η θερμοκρασία κατήλθεν εις το φυσιολογικόν (36,4), η γενική κατάστασις εβελτιώθη και τα τοπικά φαινόμενα υπεχώρησαν.
Την 5ην απογευματινήν, διαρκούσης ουρήσεως, παρετηρήθη λιποθυμική κατάστασις και μετά ημίσειαν ώραν, ωχρότης των χειλέων, πτώσις της θερμοκρασία (35,8), αύξησις του ρυθμού των σφύξεων (110), μετά ημίσειαν δε ώραν άφθονος μέλαινα, εμφανισθέντων εκ παραλλήλου συμπτωμάτων βαρείας εσωτερικής αιμορραγίας.
Αμέσως εγένετο μετάγγισις 300 γραμμ. προσφάτου αίματος, ήτις και επέφερεν, ως ανεμένετο, άμεσον βελτίωσιν της καταστάσεως. Εγένετο επίσης φυσιολογικός ορρός υποδορίως ως και χορήγησις αιματοστατικών και αναληπτικών της κυκλοφορίας.
Την πρωίαν της Κυριακής η κατάστασις παρουσίασε σχετικήν βελτίωσιν. Η θερμοκρασία ήτο φυσιολογική 36,2, ο σφυγμός καλός (85), αρτηριακή πίεσις 10½ και ο αριθμός των ερ. Αιμοσφαιρίων 3.300.000. Τα εκ του φάρυγγος τοπικά φαινόμενα είχον τελείως υποχωρήσει σχεδόν και μόνον ο αριθμός των λ. αιμοσφαιρίων παρέμενεν υψηλός (27.000).
Κατά το εσπερινόν συμβούλιον διεπιστώθη η βελτίωσις και συνεβουλεύθη η επανάληψις της μεταγγίσεως προληπτικώς. Προ ταύτης όμως γενομένου προσδιορισμού της εν τω αίματι ουρίας ευρέθη αύτη αποτόμως ανελθούσα εις 2 γραμμάρια.
Κατά την νύκτα της Κυριακής προς την Δευτέραν ο ασθενής παρουσίαζεν αϋπνίαν και ελαφρόν παραλήρημα. Την πρωίαν εν τούτοις της Δευτέρας η κατάστασις ήτο λίαν ικανοποιητική (απυρεξία, σφυγμός καλός, ούρησις άφθονος άνευ λευκώματος και κυλίνδρων).
Το ποσόν της εν τω αίματι ουρίας έδειξεν ελαφράν υποχώρησιν (1,70 0/00) και ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων ανήλθεν εις 3.600.000.
Τας απογευματινάς ώρας της Δευτέρας, παρετηρήθη εκ νέου επιδείνωσις της γενικής καταστάσεως, βραδύτης αντιλήψεως, παραλήρημα, υπνηλία, αριθμός σφύξεων 96-105 και αρτηριακή πίεσις 10 Μκ.-5 Μκ. Ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων υπεχώρησεν από 3.600 εις 2.500.000, η δε αιμοσφαιρίνη εις 45%. Εγένετο δεκτόν ότι επρόκειτο προφανώς περί νέας μικράς αιμορραγίας.
Εγένετο εκ νέου συμβούλιον κληθέντων και των κ.κ. Μπένση και Μακκά και συνεζητήθη η επανάληψις μεταγγίσεως αίματος. Επειδή όμως αφ’ ενός μεν τα γενικά φαινόμενα εβελτιώθησαν αμέσως και πάλιν προς την εσπέραν, όπερ εκρίθη ως δείγμα μικράς αιμορραγίας κατασταλείσης και επειδή αφ’ ετέρου παρετηρήθη αύξησις της ουρίας εν τω αίματι και έντονος μύσις (στένωσις των κορών των οφθαλμών) απεφασίσθη εν ομοφωνία όλων των θεραπόντων η αναβολή της μεταγγίσεως και η εκτέλεσις αυτής εις περίπτωσιν καθ’ ην θα ενεφανίζοντο εκ νέου σημεία επαναλήψεως της αιμορραγίας.
Κατά την νύκτα της Δευτέρας προς την Τρίτην η θόλωσις της διανοίας επετάθη, το παραλήρημα εξηκολούθησε με απυρεξίαν, σφυγμόν καλόν και άφθονον διούρησιν.
Την πρωίαν της Τρίτης η κατάστασις είχε περισσότερον επιδεινωθή. Η μύσις εσυνεχίζετο, η θόλωσις της διανοίας επετάθη με μικρά διαλείμματα, έστιν ότε δε παρουσιάζετο και αναπνευστικός ρυθμός (Sheyn-Stokes). Η θερμοκρασία ανήλθεν εις 37,8 και βραδύτερον εις 38,3, κατ’ αμφότερα δε τα ημιθωράκια ενεφανίσθησαν υγροί ρόγχοι. Δεδομένου ότι από τριημέρου δεν έσχε κένωσιν, εκρίθη σκόπιμον να γίνη προσεκτικώς μικρός υποκλεισμός.
Μολονότι το ποσόν της ουρίας έβαινε συνεχώς αυξανόμενον εν τω αίματι, η δ’ εν τοις ούροις απέκκρισις μειουμένη, απεφασίσθη η μετάγγισις μικράς ποσότητος (100 γραμ.) αίματος, ήτις και εγένετο χωρίς όμως να μεταβάλη ποσώς την κατάστασιν.
Προς την μεσημβρίαν εζητήθη η γνώμη του ιατρού Καθηγητού Eppinger της Βιέννης, όστις συνεφώνησε προς την τηρηθείσαν αγωγήν, συνεβούλευσε δε την επανάληψιν της μεταγγίσεως διά την επομένην.
Η κατάστασις όμως επεδεινούτο ραγδαίως. Κατά τας εσπερινάς ώρας ενεφανίσθη έντονος ρόγχος, κωματώδης κατάστασις και ο σφυγμός ήρχισε γινόμενος συνεχώς μικρότερος και επιπόλαιος.
Προς τας εσπερινάς ώρας χάρις εις την ευγενή πρωτοβουλίαν του Άγγλου αρχιάτρου εσυνεχίσθη η χορήγησις οξυγόνου δι’ ειδικού μηχανήματος, όπερ εκόμισεν ο ιατρός Harveg και δι’ ού ανεκουφίσθησαν αι τελευταίαι ώραι του πάσχοντος.
Την 6.20 πρωινήν ώραν της Τετάρτης απεβίωσε.
Διάγνωσις: Βαρεία φλεγμονή του φάρυγγος μετά τοξιναινιμικών φαινομένων, αφθόνου αιμορραγίας εκ του πεπτικού σωλήνος και εντόνου αζωθαιμίας.
Οι θεράποντες ιατροί: Καθ. Μ. Γερουλάνος, καθ. Βλ. Μπένσης, καθ. Μ. Γεωργόπουλος, Ματθ. Μακκάς, καθ. Ευγ. Φωκάς, καθ. Θ. Δημητριάδης, καθ. Ι. Χρυσικός, Γ. Καραγιαννόπουλος, επ. καθ. Δ. Κομνηνός, επ. καθ. Ν. Λοράνδος, επ. καθ. Κ. Καβαζαράκης, Ν. Γεωργόπουλος, Γ. Οικονομίδης».
 


Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 2020

ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944

 

ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ:

Η ΜΝΗΜΗ ΕΝΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Του Δημοσθένη Κούκουνα*

Η μνήμη της Ελένης Παπαδάκη κατά καιρούς αναμοχλεύεται, άλλοτε με καλή προαίρεση και άλλοτε με σκοπιμότητα. Το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα ανούσιο και ανόσιο έγκλημα δεν ανατρέπεται φυσικά, ούτε με οποιαδήποτε μεθόδευση μπορεί να διαψευσθεί η κοινή λογική.

Η δολοφονία είχε βεβαίως διαπραχθεί από άτομα που ανήκαν στην αριστερή παράταξη κατά τα Δεκεμβριανά του 1944, οπότε εκδηλώθηκε η πρώτη ανοιχτή στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στην εαμική αντίσταση και τον ελληνικό αστικό κόσμο, συσπειρωμένο πλέον και υπό την προστασία της Βρετανίας. Κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Δεκεμβρίου 1944, τα τραύματα και τα μίση που είχαν σωρευτεί κατά την κατοχική περίοδο ξέσπασαν σε ένα κύμα βίας εναντίον ενόχων και αθώων. Αυτό το κύμα βίας δεν αποτέλεσε ελληνική πρωτοτυπία, αλλά εκδηλώθηκε με καθυστέρηση στην ελληνική πρωτεύουσα, που σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές είχε βιώσει μια αναίμακτη απελευθέρωση μερικές εβδομάδες νωρίτερα.

Αρκετά νωρίς, η ηγεσία αυτής της παράταξης θέλησε να αποστασιοποιηθεί από τη συγκεκριμένη δολοφονία και είναι χαρακτηριστική η αποστροφή του Νίκου Ζαχαριάδη στην εισήγησή του στη 12η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ: «…Το κόμμα μας έχει το θάρρος να διακηρύξει ότι τέτοιες περιπτώσεις, όπως του Κορώνη, είτε της ηθοποιού Παπαδάκη, δεν μπορούν να βρουν δικαίωση και πρέπει να καταδικαστούν ανοιχτά».

Ένας τότε οπαδός του, που παράλληλα ήταν άμεσα εμπλεκόμενος με την υπόθεση της δολοφονίας, ο ηθοποιός Δημήτρης Μυράτ, θα γράψει σχετικά: «Όταν γύρισε από τη Γερμανία, όπου ήταν αιχμάλωτος, μετά τη λήξη του πολέμου, ο τότε γ.γ. του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης μίλησε στον κατάμεστο κινηματογράφο Τιτάνια της οδού Πανεπιστημίου, κάνοντας αυτοκριτική του κόμματος στη διάρκεια της δικτατορίας και της Κατοχής. Και μιλώντας για το περίεργο, ύποπτο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, κίνημα του Δεκεμβρίου, μοιραία έφτασε στη δολοφονία της Παπαδάκη και χρησιμοποίησε τη φράση του Φουσέ: Ήταν περισσότερο από έγκλημα, ήταν σφάλμα. Ήμουν παρών σε εκείνη τη συγκέντρωση και το άκουσα».

Η εν είδει συγγνώμης γενναιόψυχη στάση του Ζαχαριάδη δεν επανέφερε την Παπαδάκη στη ζωή, ούτε θα έκλεινε το θέμα οριστικά. Διάφοροι βασιλικότεροι του βασιλέως επιχειρούν κατά καιρούς να …δικαιολογήσουν τη δολοφονία, επικαλούμενοι ξανά και ξανά το ότι ήταν «φιλενάδα του Ράλλη» ή ότι είχε σχέσεις με Γερμανούς αξιωματικούς. Τελικά μάλιστα, εφευρέθηκε και μια άλλη εκδοχή, ότι την Παπαδάκη την σκότωσαν πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις για να εκθέσουν το ΚΚΕ! Χρειάζεται όντως πολλή ψυχραιμία για να μπορεί κανείς να δει τα πραγματικά γεγονότα, απαλλαγμένα από τις σκόπιμες διαστρεβλώσεις και τα «στοιχεία» της εικονικής φαντασίας.

Ουσιαστικά όμως το έγκλημα συγκαλύφθηκε αμέσως μετά την τέλεσή του. Και η συγκάλυψη έγινε με το να εκτελεσθεί εκείνος που είχε διατάξει την εκτέλεση της Ελένης Παπαδάκη, ο διοικητής της Πολιτοφυλακής Πατησίων, ένας 23χρονος ονόματι Ορέστης (που δεν είχε καμιά σχέση με τον συνονόματό του καπετάν Ορέστη, διοικητή της 2ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, τον Ανδρέα Μούντριχα). Ωστόσο και το περιστατικό αυτό, όπως και τόσα άλλα, δεν είναι ξεκάθαρο. Άλλωστε κατά κανόνα έχουν γίνει μεταγενέστερα πολλές στρεβλώσεις των πραγματικών γεγονότων προκειμένου να υποστηριχθούν διάφορες εκδοχές, συχνά αντιφατικές μεταξύ τους.

Ο φυσικός αυτουργός, ο Βλάσης Μακαρώνας, ο οποίος ενώπιον του δικαστηρίου είχε ομολογήσει τη δολοφονία της Παπαδάκη, καταδικάσθηκε σε θάνατο και αργότερα εκτελέσθηκε. Αλλά αυτός ήταν ο τελευταίος τροχός της αμάξης, καθώς τη διαταγή για την εκτέλεσή της την είχε λάβει από τον διοικητή της Πολιτοφυλακής, τον νεαρό Ορέστη. Η διαταγή είχε δοθεί το βράδυ της ημέρας που συνελήφθη η Παπαδάκη στο σπίτι των Μυράτ, 21 Δεκεμβρίου 1944, και τις επόμενες ώρες ο Μακαρώνας εκτέλεσε πειθήνια την εντολή που είχε.

Ήδη όμως από τριημέρου, δηλαδή από τις 18 Δεκεμβρίου, στο κτίριο της Πολιτοφυλακής είχε εγκατασταθεί ένα κομματικό στέλεχος που παρακολουθούσε κάθε κίνηση του εν λόγω Ορέστη, επειδή υπήρχαν καταγγελίες εις βάρος του. Αυτός λεγόταν Νικόλαος Ανδρικίδης και επί λέξει είχε καταθέσει ενόρκως αργότερα (28.4.1945): «…Εγώ μετά ταύτα μετέβην εις την 7ην Αχτίδαν. Ο Γραμματεύς αυτής με ετοποθέτησεν εις την Πολιτοφυλακήν του 16ου τμήματος διά να παρακολουθήσω το τμήμα επειδή ο Διοικητής αυτού με άλλους πολιτοφύλακας δεν ειργάζοντο κανονικά. Κατά την παρακολούθησιν που έκαμνα επί 4 ημέρας, παρετήρησα ότι ο Διοικητής, Υποδιοικητής και δύο άλλοι πολιτοφύλακες, μαζί με τρεις γυναίκες είχαν δημιουργήσει γκαρσονιέραν και επεδίδοντο εις ακολάστους πράξεις, διά να προσπορισθούν διάφορα έξοδα ελήστευον ανθρώπους και άλλους άφηναν ελευθέρους επί καταβολή λιρών. Τούτους συνέλαβον και παρέδωσα εις κομματικόν Δικαστήριον παρά το Περιστέρι και εξετελέσθησαν μαζί με τις γυναίκες…».

Περιγράφει τον «Ορέστη», αλλά καμία λέξη για την Παπαδάκη σ’ αυτή την κατάθεσή του. Μερικούς μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο 1945, γίνεται η δίκη του Ανδρικίδη. Ο Ριζοσπάστης έχει αναλυτικό ρεπορτάζ (1.12.1945): «Στο πενταμελές εφετείο δικάσθηκε χθες ο πολιτοφύλακας Ν. Ανδρικίδης με την κατηγορία ότι το Δεκέμβρη του 44 συνέλαβε τον καπετάν Ορέστη, διοικητή της πολιτοφυλακής Πατησίων, τρεις πολιτοφύλακες και τις γυναίκες Ευσταθίου, Καλλαντζή και Κωνσταντοπούλου. Ο καπετάν Ορέστης και οι πολιτοφύλακες καταδικάσθηκαν σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο του ΕΛΑΣ, για ορισμένες υπερβασίες που διέπραξαν κατά τη λαϊκή Αντίσταση του Δεκέμβρη και συγκεκριμένα για την εκτέλεση της ηθοποιού Παπαδάκη, λεηλασίες και άλλες εγκληματικές ενέργειες. Οι τρεις γυναίκες καταδικάσθηκαν επίσης από το στρατοδικείο του ΕΛΑΣ σε θάνατο γιατί μετέδιδαν πληροφορίες στρατιωτικής φύσης στον εχθρό. Χθες εκδικάσθηκε μόνο η υπόθεση της σύλληψης των τριών γυναικών. Ο μάρτυρας κατηγορίας Μαρινόπουλος παραδέχθηκε ότι ο καπετάν Ορέστης και οι πολιτοφύλακες καταδικάσθηκαν από τον ΕΛΑΣ σε θάνατο για υπερβασίες. Επίσης κατέθεσε ότι οι τρεις γυναίκες πιάσθηκαν σε μια γκαρσονιέρα με τον Ορέστη και τους 3 πολιτοφύλακες και ότι εκτελέσθηκαν γιατί μετέδιδαν πληροφορίες σε «εθνικιστικές οργανώσεις». Ο ηθοποιός Δ. Μυράτ, μάρτυρας της υπεράσπισης, κατάθεσε ότι όπως πληροφορήθηκε, την ηθοποιό Παπαδάκη και τους αστυνομικούς εξετέλεσε ο καπετάν Ορέστης. Για την υπερβασία του αυτή καταδικάσθηκε σε θάνατο. Στην απολογία του ο Ανδρικίδης δήλωσε θαρραλέα ότι από το 1934 είναι μέλος του τιμημένου ΚΚΕ και ότι είναι περήφανος γι’ αυτό. (Ο πρόεδρος όμως του δικαστηρίου κ. Ευθυμίου ενοχλούμενος απαγόρευσε στον Ανδρικίδη να εξιστορήσει τη δράση του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα). Σε συνέχεια ο Ανδρικίδης είπε ότι το Δεκέμβρη που υπηρετούσε στην Πολιτοφυλακή Παγκρατίου, διατάχθηκε να ενεργήσει ανακρίσεις στην Πολιτοφυλακή Πατησίων, όπου σύμφωνα με πληροφορίες γίνονταν υπερβασίες. Πράγματι διαπίστωσε ότι ο καπετάν Ορέστης και τρεις πολιτοφύλακες ευθύνονταν για την εκτέλεση στην Ούλεν της ηθοποιού Παπαδάκη, των αστυνομικών καθώς και για ληστείες σε διάφορα σπίτια. Έπειτα από την εξακρίβωση των γεγονότων αυτών διατάχθηκε η σύλληψή τους η οποία και πραγματοποιήθηκε μέσα σε μια γκαρσονιέρα. Από τις ανακρίσεις προέκυψε ότι οι 3 γυναίκες που συνελήφθησαν μαζί με τον Ορέστη στη γκαρσονιέρα έκαναν κατασκοπεία σε βάρος του μαχομένου ΕΛΑΣ. Το έκτακτο στρατοδικείο του ΕΛΑΣ τις καταδίκασε σε θάνατο για υπερβασίες, εγκατάλειψη θέσης, καταχρήσεις και εκμαυλισμό. Η εκτέλεση επρόκειτο να γίνει δημοσία στην πλατεία Κολιάτσου, είχε μάλιστα προαγγελθεί στο λαό με τα χωνιά. Επειδή όμως υπήρχε κίνδυνος να πολυβοληθεί ο κόσμος που θα μαζευόταν, από τα αεροπλάνα του Σκόμπυ, ο καπετάν Ορέστης εκτελέσθηκε στο Γαλάτσι. «Οι τρεις γυναίκες, κατέληξε ο Ανδρικίδης, έμειναν στο Περιστέρι και δεν ξέρω ποια είναι η τύχη τους. Πάντως για την υπόθεση αυτή εμείς υπερηφανευόμαστε». Ο γνωστός εισαγγελέας κ. Βασιλόπουλος ζήτησε να κηρυχθεί ένοχος ο κατηγορούμενος γιατί… ομολόγησε την πράξη του. Το δικαστήριο κηρύχθηκε αναρμόδιο. Συνήγοροι οι κ.κ. Μιράσγεζης, Σταθόπουλος και Κοντογιαννάκης».

Ανάμεσα όμως στους έντεκα μήνες που έχουν περάσει από τη δολοφονία της Παπαδάκη μέχρι την πρώτη αυτή δίκη του Ανδρικίδη, έχει μεσολαβήσει η ξεκάθαρη τοποθέτηση της ηγεσίας του ΚΚΕ έναντι του συγκεκριμένου εγκλήματος, οπότε ο κατηγορούμενος Ανδρικίδης υποστηρίζει ότι πήγε στην Πολιτοφυλακή Πατησίων για να τιμωρήσει τους υπαίτιους της εκτέλεσης, ενώ στην πραγματικότητα είχε πάει τέσσερις ημέρες νωρίτερα και συνεπώς ήταν εκεί όταν έγινε!

Το επόμενο περίεργο γεγονός που προκύπτει, είναι ότι είχε προσέλθει ως μάρτυρας υπεράσπισής του ο Δημήτρης Μυράτ. Και εδώ εμφανίζεται μια απορία: ποια ιδιότυπη σχέση συνέδεε τους δύο τους; Πολλά χρόνια αργότερα, ο Μάνος Ελευθερίου θα φέρει στη δημοσιότητα μια επιστολή του Μυράτ (με ημερομηνία 31.12.1978), μια από τις πολλές που είχε στείλει προς τον Ανδρικίδη: «Αγαπητέ Νίκο, Χρόνια Πολλά. Ευτυχισμένος ο Καινούριος Χρόνος. Σʼ ευχαριστώ για τη φωτοτυπία. Μόλις ησυχάσω θα σου γράψω περισσότερες λεπτομέρειες για την περιβόητη σύλληψη [της Ελένης Παπαδάκη, φυσικά]. Εσωκλείω δύο διπλές προσκλήσεις, που ισχύουν για οποιαδήποτε μέρα, ελεύθερες από κάθε επιβάρυνση. Θα ήταν άδικο να πληρώσης το θέατρο του φίλου σου. Χαίρω που ξέμπλεξες με τα συνταξιοδοτικά. Γιατί να πάνε τόσοι ωραίοι αγώνες, όπως ο δικός σου και των άλλων παληκαριών, χαμένα; Ακόμα κι ο δικός μου απειροελάχιστος και μηδαμινός σαν Γραμματέα ΕΑΜ θεάτρου; Τι έφταιξε και βρισκόμαστε πάλι στην ίδια κοινωνική κατάσταση της προμεταξικής περιόδου; Κρίμα! Με φιλία κι εκτίμηση, Δ. Μυράτ».

Ο περίεργος και εν πάση περιπτώσει ο ακριβής ρόλος του Δημήτρη Μυράτ στην υπόθεση Παπαδάκη δεν διευκρινίστηκε ποτέ πλήρως. Ούτε και το τι τον συνέδεε με τον Ανδρικίδη ώστε ισοβίως να διατηρούν φιλία.

Στα τέλη της δεκαετίας 1970 επιχειρείται μια νέα αναμόχλευση της υπόθεσης ώστε να δημιουργηθεί ένας νέος μύθος: Στο προσκήνιο μπαίνει τώρα η Ιντέλιτζενς Σέρβις. Ο δημοσιογράφος Γιάννης Κάτρης παίρνει τη σκυτάλη για την επικοινωνιακή αναθεώρηση. Με τη συμπλήρωση 35 χρόνων από την τραγωδία της Παπαδάκη και με την εφαρμογή του δόγματος «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση», επιχειρεί να περάσει τη νέα εκδοχή. Χαρακτηριστικός ο τίτλος του δημοσιεύματός του στα Νέα (24.12.1979): «Οι πλαστογράφοι της ιστορίας». Ποιοι όμως;

Γράφει σ’ αυτό μεταξύ άλλων ο Κάτρης: «…Η αλήθεια είναι ότι ένα μέρος της ευθύνης για τη διατήρηση του μύθου πέφτει στους ώμους της Αριστεράς, που – ηττημένη, κατατρεγμένη και ανασκολοπισμένη – δεν μπόρεσε να διαφωτίσει έγκαιρα και αποτελεσματικά την ελληνική και διεθνή κοινή γνώμη, ώστε ν’ αποκατασταθεί η αλήθεια και να καταδειχτεί πόσο καταχθόνιος και σατανικός ήταν ο ρόλος, όχι τόσο του ελληνικού δοσιλογισμού, όσο των ξένων προστατών του. Σήμερα, ήρθε η ώρα να παρουσιάσουμε τα γεγονότα, όπως πραγματικά συνέβησαν και ν’ αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια, ώστε να σταματήσει κάποτε η δηλητηρίαση της νέας και των επερχομένων γενεών με «μύθους» που εξακολουθούν να διδάσκονται. Ο άνθρωπος που αποκαλύπτει το γνήσιο ιστορικό της δολοφονίας της Ελένης Παπαδάκη, ονομάζεται Νικόλαος Ανδρικίδης και ζει τώρα στις εργατικές πολυκατοικίες της Κηφισιάς αριθμός 40. Πρόκειται για ένα σεμνό αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην τραγική «υπόθεση» της Ελένης Παπαδάκη. Πολέμησε με το βαθμό του λοχαγού τον ξένο κατακτητή στην κατοχή, τιμώρησε τους φονιάδες της αξέχαστης ηθοποιού, όλη του η ζωή ήταν αφιερωμένη στο λαϊκό καθήκον και στην εθνική τιμή. Γι’ αυτή του τη δράση, που θα ’πρεπε να είναι δίδαγμα και υπόδειγμα για κάθε Έλληνα, έμεινε στη φυλακή είκοσι οκτώ ολόκληρα χρόνια».

Στη συνέχεια της εκδοχής του, ο Κάτρης υποστηρίζει: «Και τώρα, η αλήθεια για τη δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη: Η μεγάλη ηθοποιός, που η ακτινοβολία της ξεπερνούσε τα όρια της Ελλάδα, στα Δεκεμβριανά έμενε στο σπίτι του ηθοποιού Δημήτριου Μυράτ, κάπου στα Πατήσια. Ένα βράδυ πήγε η πολιτοφυλακή της περιοχής και την πήρε. Την άλλη μέρα τη σκότωσαν. Το ΕΑΜ και το Α΄ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ, κυριολεκτικά αναστατώθηκαν. Η δολοφονία της Παπαδάκη έδειχνε ότι κάτι το πολύ σάπιο υπήρχε στα Πατήσια. Και έδρασαν με κεραυνοβόλα ταχύτητα. Στον τότε λοχαγό Νίκο Ανδρικίδη ανατέθηκαν καθήκοντα διαμερισματάρχη της περιοχής, με τη ρητή εντολή να ερευνήσει την υπόθεση, ν’ ανακαλύψει τους ενόχους και να ξεκαθαρίσει την ανώμαλη και επικίνδυνη κατάσταση. Από τις ανακρίσεις που έκανε ο Ανδρικίδης εντοπίστηκαν οι δολοφόνοι. Ήσαν ο διοικητής της πολιτοφυλακής Ορέστης, ο υποδιοικητής και ο βοηθός του. Πιάστηκαν και οι τρεις σε διαφορετικά σπίτια (μαζί με τις ερωμένες τους) και δικάστηκαν από ανταρτοδικείο. Μπροστά σε ακροατήριο παραδέχτηκαν ότι είχαν στρατολογηθεί από ξένη μυστική υπηρεσία (Ιντέλιτζενς Σέρβις) και με εντολή της σκότωσαν την Ελένη Παπαδάκη, για να δυσφημιστεί το λαϊκό κίνημα και δικαιωθεί η βρεταννική επέμβαση. Καταδικάστηκαν στην ποινή του θανάτου και εκτελέστηκαν παρουσία κόσμου στην πλατεία Κολιάτσου».

Στην περικοπή αυτή του άρθρου του Κάτρη, που ξεκινάει με την επίκληση «και τώρα, η αλήθεια», υπάρχει σωρεία αναληθειών. Η σημαντικότερη είναι ότι ο Ανδρικίδης εστάλη εκεί με εντολή της ηγεσίας του ΕΛΑΣ μόλις έγινε γνωστή η δολοφονία της Παπαδάκη. Αντίθετη όμως είναι η πραγματικότητα: εστάλη τρεις μέρες πριν από τη σύλληψή της, ο δε Ανδρικίδης ενεργούσε ως επόπτης (ως «διαμερισματάρχης») και κατά τη σύλληψη και κατά την εν συνεχεία εκτέλεσή της. Η σύλληψη του περιώνυμου Ορέστη έγινε αργότερα, χωρίς να προσδιορίζεται η ημέρα, σε μία γκαρσονιέρα, όπου βρισκόταν με τους βοηθούς του και τις τρεις γυναίκες και όχι σε τρία διαφορετικά σπίτια. Απροσδιόριστη επίσης ήταν η ημερομηνία της «δίκης» τους στο Περιστέρι, καθώς επίσης και της εκτέλεσής τους, που δεν έγινε στην πλατεία Κολιάτσου δημοσίως, αλλά στο Γαλάτσι άνευ κόσμου.

Αλλά ο Κάτρης χρησιμοποιεί και ένα νέο μυθοπλαστικό στοιχείο, αυτό της ομολογίας του Ορέστη και των λοιπών ενώπιον ακροατηρίου ότι είχαν στρατολογηθεί ως πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις και ότι με εντολή της σκότωσαν την Παπαδάκη! Αφού δεν βρέθηκαν πρακτικά της «δίκης» εκείνης του ανταρτοδικείου, ούτε ποτέ εμφανίστηκε κάποιος από τους παράγοντες ή τους «ακροατές» της δίκης, πώς προκύπτει η ομολογία τους; Και αφού τελικά δεν έγινε δημόσια η εκτέλεση της θανατικής ποινής τους στην πλατεία Κολιάτσου, ούτε είναι γνωστό το πραγματικό όνομα του Ορέστη και των συνεργατών του που καταδικάσθηκαν μαζί του, σύμφωνα με ποιο πειστικό στοιχείο τεκμηριώνεται ότι πράγματι εκτελέσθηκαν οι εν λόγω και ότι ενδεχομένως δεν διέφυγαν;

Η φαιδρή αυτή θεωρία του Κάτρη, που μπάζει από πολλά σημεία, ξέχωρα από τις σημαντικές και ουσιαστικές ανακρίβειες, ήταν ένα προπαγανδιστικό πυροτέχνημα για να περάσει στους ώμους της …Ιντέλιτζενς Σέρβις η ευθύνη της δολοφονίας της Παπαδάκη, αν και ήταν περιττό αφού η Αριστερά ηθικά την είχε αποποιηθεί από πολύ νωρίς, με τη σαφή αναφορά του Νίκου Ζαχαριάδη. Αλλά το ζητούμενο εδώ ήταν να δημιουργηθεί ένας μύθος για χάρη των αμέσως ή εμμέσως εμπλεκόμενων. Άλλωστε το όλο σκεπτικό στηριζόταν στην εκ των πραγμάτων υποκειμενική πληροφόρηση που είχε ο Κάτρης από τον Ανδρικίδη.

Εκτός από τον Κάτρη, τον τόσο ανόητο αλλά βολικό μύθο της ανάμιξης της Ιντέλιτζενς Σέρβις είχαν υιοθετήσει ο Βασίλης Μπαρτζιώτας και άλλα πρόσωπα, κάποια μάλιστα από εκείνα που είχαν θεωρηθεί ως ηθικοί αυτουργοί της αρχικής συκοφαντικής εκστρατείας κατά της Παπαδάκη. Η Ολυμπία Παπαδούκα, μία από τα μέλη του χορού στις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας όπου θριάμβευε η Παπαδάκη, θέλησε να επωφεληθεί, ανασύροντας το 2003 στις Επτά Ημέρες της Καθημερινής και πάλι το ίδιο προπαγανδιστικό σχήμα του Κάτρη, ένα σχήμα πολύ φθηνό και αδύναμο για να σταθεί στην κοινή λογική. «Πιστεύω ότι η Ιντέλιτζενς Σέρβις θυσίασε την Παπαδάκη για να κάνει τη δουλειά της… Τότε, όλο σχεδόν το ελληνικό θέατρο ήταν στο ΕΑΜ και νομίζω ότι έπρεπε να στιγματιστεί με μια δολοφονία. Για να ξεσηκωθεί ο κόσμος. Πιστεύω ότι δόθηκε εντολή να σπιλωθεί το ΕΑΜ Θεάτρου…».

Αυτό δεν ήταν παρά ένα φαντασιακό μύθευμα. Μακράν από την πραγματικότητα η θεωρία ότι «όλο σχεδόν το ελληνικό θέατρο» ανήκε στην Αριστερά. Στα τέλη Νοεμβρίου 1944, λίγες μέρες πριν ξεσπάσουν τα Δεκεμβριανά, έγιναν για πρώτη φορά μετά την Απελευθέρωση αρχαιρεσίες στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών και πλειοψήφησε η αντίθετη παράταξη. Πρόεδρός του εξελέγη ο Νίκος Δενδραμής, αφού ο Σπύρος Πατρίκιος, που κατείχε την προεδρία από την εποχή Μεταξά, έχασε τις εκλογές.

Ωστόσο, ανεξάρτητα από το τι έλεγε η Παπαδούκα, τα σοβαρά στελέχη της Αριστεράς στάθηκαν διαχρονικά στην αρχική θέση που είχε διατυπώσει ο Νίκος Ζαχαριάδης περί εγκληματικού λάθους, χωρίς να προχωρήσουν σε αναζήτηση μεθυστέρων δικαιολογιών προκειμένου να αποποιηθούν την όντως φρικτή δολοφονία της μεγάλης ηθοποιού.

Από την άλλη πλευρά της όχθης, είναι αλήθεια πως το τόσο επώνυμο αυτό θύμα των Δεκεμβριανών χρησιμοποιόταν συχνά στα πρώτα μετεμφυλιοπολεμικά χρόνια για να θυμίζει τα εγκλήματα της εποχής. Και όπως μου έχει αναφέρει ένας παλαιός φίλος και γνωστός δημοσιογράφος, που στη δεκαετία 1960 υπηρετούσε τη θητεία του στο 7ο Γραφείο του ΓΕΣ, δέχθηκε στο γραφείο του την επίσκεψη του Μιχάλη Παπαδάκη, του αδελφού της αδικοχαμένης ηθοποιού, για να τους παρακαλέσει να σταματήσει η χρησιμοποίηση της φωτογραφίας της νεκρής αδελφής του, καθώς κάθε χρόνο στην επέτειο των Δεκεμβριανών τυπώνονταν χιλιάδες αφίσες που τοιχοκολλούνταν στους δρόμους.

Και η αλήθεια είναι ότι η οικογένειά της στωικά και αθόρυβα πέρασε όλες τις μεταδεκεμβριανές δεκαετίες, ξαναζώντας ξανά και ξανά τον ίδιο βαθύ πόνο. Μέσα σε μια βαθιά σιωπή πένθησαν τα μέλη της την Ελένη Παπαδάκη, αρκούμενα αξιοπρεπώς στις αναμνήσεις της θύμησής της. Και όταν ο αδελφός της σαράντα χρόνια μετά τον θάνατό της έβγαλε ένα βιβλίο για να τιμήσει τη μνήμη της, συστηματικά απέφυγε κάθε εμπάθεια και αρκέστηκε στο να διαιωνίσει μέσα απ’ αυτό τη μνήμη της ως προσωπικότητας και κυρίως ως μεγάλης ηθοποιού μέσα από ανάλεκτα γνωστών καλλιτεχνών, κριτικών και συγγραφέων.



* Από το βιβλίο του Δημοσθένη Κούκουνα "ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ - ΤΡΑΓΩΔΙΑ & ΜΥΘΟΣ" (Εκδόσεις Ariston Books) που κυκλοφόρησε το 2019.









ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:











Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 


Αχιλλέα Μαμάκη:

Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ

ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ




Τήν προέτρεπαν νά φύγη στό Κολωνάκι, ἀλλ’ ἐκείνη ἠρνήθη. – Τό προαίσθημά της τήν ἡμέρα τῆς συλλήψεως. – «Ἕτοιμη για κάθε ἐνδεχόμενον». – Εἰς τήν Πολιτοφυλακήν. – Τήν ἠκολούθησε τό σκυλάκι της. – Ὁ «Μαρά τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως.

 

...Μέσα ἀπό τούς ὁμαδικούς τάφους τῆς Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς προβάλλει τώρα, μεταξύ τῶν 126 πτωμάτων τῶν ἀδικοσκοτωμένων ἀθώων, καί μία μορφή, πού ὁ χαμός της συνεκλόνισε τούς πάντας καί πού ἔκαμε καί αὐτό τό ΚΚΕ ν’ ἀποκηρύξη τούς δολοφόνους της: Ἡ Ἑλένη Παπαδάκη. Πρέπει λοιπόν σήμερον νά ὁμιλήσωμεν δι’ αὐτήν. Ὁ γράφων – ἐπί τῆ βάσει τῶν πλέον ἐξηκριβωμένων, αὐθεντικῶν καί ἐπισήμων στοιχείων – τήν τραγωδίαν τῆς δεκεμβριανῆς ἀναστατώσεως, ἐπί πέντε ἤδη μῆνας ἀπέφυγεν ἐπιμελῶς νά παρουσιάση τόν ἑαυτόν του καί ν’ ἀναμίξη προσωπικάς κρίσεις καί ἀτομικά συναισθήματα εἰς μίαν ἀντικειμενικήν κατά τό δυνατόν ἀφήγησιν ἱστορικῶν γεγονότων. Σήμερον ὅμως, ὁπότε ἔφθασεν ἡ σειρά ν’ ἀσχοληθῆ διά τήν ἄδικον, ἄνανδρον καί ἀπάνθρωπον δολοφονίαν τῆς πρωταγωνιστρίας τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου τῆς Ἑλλάδος – δεδομένου ὅτι, παραλλήλως μέ τήν δημοσιογραφικήν του ἰδιότητα, εἶναι καί ὁ ἴδιος ἄνθρωπος τοῦ Θεάτρου – ἐλπίζει ὅτι θά τοῦ συγχωρηθῆ νά προσθέση καί τήν προσωπικήν του προσφοράν εἰς τόν στιγματισμόν τοῦ ἀσυλλήπτου δράματος, πού ἀφῆκε καταπλήκτους καί συντετριμμένους ὅλους ὅσους ἐγνώρισαν τήν ἀλησμόνητον ξεχωριστήν καλλιτέχνιδα. Προσφοράν πού θά ἐκδηλωθῆ ἁπλῶς μέ τήν ὑποσημείωσιν τοῦ ὀνόματός του – ὡς εἴδους φόρου βαθείας ἀτομικῆς καλλιτεχνικῆς ἐκτιμήσεως καί ἐκδηλώσεως ἰδιαιτέρου ἀποτροπιασμοῦ διά τό δεινόν πλῆγμα πού κατεφέρθη ἐναντίον τῆς Τέχνης ἀπό τούς αἱμοσταγεῖς δράστας τοῦ στυγεροῦ κακουργήματος. Ὁ σφαγιασμός τῆς Ἑλένης Παπαδάκη ἀποτελεῖ – δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία – τό ἀποκορύφωμα τῆς θηριωδίας τῆς ἐλασιτικῆς ἐγκληματικότητος καί ἡ περίπτωσίς της θά μείνη μοναδική, διά νά χαρακτηρίζη τήν ψυχικήν καί διανοητικήν κατωτερότητα τῶν μυσαρῶν ἀνθρώπων, πού ἐξύφαναν τήν ἀδικαιολόγητον ἐξόντωσίν της, εἴτε ἀπό πολιτικά ἐλατήρια ἐκινήθησαν, εἴτε ὡρμήθησαν ἀπό καλλιτεχνικόν φθόνον καί ἦσαν… συνάδελφοί της – ὅπως ἠθέλησαν νά δικαιολογηθοῦν οἱ ἄνθρωποι τῆς Πολιτοφυλακῆς ὅταν τήν συνέλαβαν…

ΗΡΝΗΘΗ ΝΑ ΜΕΤΑΒΗ ΕΙΣ ΤΟ ΚΟΛΩΝΑΚΙ 

Ἡ Ἑλένη Παπαδάκη συνελήφθη ἀκριβῶς τό ἀπόγευμα τῆς 21ης Δεκεμβρίου 1944. Ἀπό ἡμέρες ὁ γνωστός δικηγόρος κ. Ν. Θηβαῖος – ὅπως ἀφηγοῦνται οἱ οἰκεῖοι της – τήν προέτρεπε νά ἐγκαταλείψη τό σπίτι της τῆς ὁδοῦ Ἰακωβίδου 28 – στάσις Σωτηριάδου, κοντά εἰς τό τέρμα Πατησίων – καί νά ἐπιχειρήση νά εἰσχωρήση εἰς τήν ἐλευθέραν ζώνην τοῦ Κολωνακίου. Ἡ Παπαδάκη ὅμως ἀπέκρουσε τήν ἰδέαν. Εἰς μάτην ὁ κ. Θηβαῖος τῆς ἀνέπτυσσεν ὅτι εἶχεν ἐξαφανισθῆ ὁ κ. Γ. Στράτος καί ὅτι ἐγίνοντο συλλήψεις ἐγκρίτων καί γνωστῶν ἐθνικιστῶν ἀπό ὅλην τήν γύρω περιοχήν. Ἐκείνη δέν μποροῦσε νά καταλάβη πῶς ἦτο δυνατόν νά διατρέξη κίνδυνον ἀπαγωγῆς καί ἐκτελέσεως. «Τί ἔχω κάνει; ἔλεγε. Ἐπειδή ἔσωσα δεκάδες ἀνθρώπων ἀπό τά χέρια τῶν Γερμανῶν κατά τήν Κατοχήν, εἶναι ποτέ δυνατόν νά ἔχω καί τόν παραμικρότερον ἔστω φόβο;» Ἔτσι ἔμεινε. Τήν μοιραίαν ἐν τούτοις ἐκείνην ἡμέραν ἐξύπνησεν – ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα πού παραθέτω τά ὀφείλω εἰς τήν πιστήν καί ἀδελφικήν της φίλην, τήν ἀγαπητήν συνάδελφον δίδα Αἰμιλίαν Καραβία – καί σηκώθηκε μέ κάποιο περίεργο προαίσθημα. Ἀφοῦ, ὅπως κάθε πρωΐ, πῆρε τό μπάνιο της, ἐντύθηκε ὡραιότατα. Φόρεσε καί ἐσωτερικῶς τά καλύτερά της ἐσώρρουχα, ἔβαλε δέ καί ἕνα ὁλοκαίνουργιο ζευγάρι μεταξωτές κάλτσες, πού τίς ἐφοροῦσε καί ὅταν τήν εὑρῆκαν νεκτή, χωρίς – τι περίεργο… – νά ἔχη φύγει ἀπό αὐτές οὔτε ἕνας ἔστω «πόντος»… Γενικά ἐστολίσθηκε μέ ξεχωριστή ἐπιμέλεια – ὄχι πού δέν τήν συνήθιζε, ἀλλά πού φυσικά εἰδικῶς ἐκεῖνες τίς ταραγμένες ἡμέρες ἦταν μοιραῖο νά θεωρηθῆ ὡς κάποια σχετική ἐκζήτησις. Τό ἐπρόσεξε μάλιστα αὐτό καί ἡ κ. Κοριζῆ – ἡ μετέπειτα καί αὐτή προωθηθεῖσα ὡς ὅμηρος ἕως τήν Ἀράχωβαν – πού ἦταν γειτόνισσά τούς καί ἦλθε ν’ ἀναγγείλη εἰς τήν οἰκογένειαν Παπαδάκη ὅτι ἐπωλοῦσαν εἰς τό τέρμα Πατησίων κουνουπίδι. Τῆς ἔκαμε τόσο ἰδιαίτερη ἐντύπωση, πού τή ρώτησε «γιατί σηκώθηκε νωρίς καί εἶναι καί τόσο ὡραῖα ντυμένη». Ἡ δύσμοιρος καλλιτέχνις, προφανῶς ἐν συνεχεία τοῦ ἐντόνου προαισθήματος ἀπό τό ὁποῖον κατείχετο, ἀπήντησε τότε εἰς τήν κ. Κοριζῆ γαλλικά:

–Εἶμαι ἕτοιμη για κάθε ἐνδεχόμενον…

Η ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΙΚΙΑΝ ΜΥΡΑΤ

Δέν χρειάσθηκε ἄλλωστε νά περιμένη ἐπί πολύ. Στίς 5 τό ἀπόγευμα δύο μέλη τῆς περιφερειακῆς πολιτοφυλακῆς, ὁ φοιτητής τῆς ἰατρικῆς Κώστας Μπιλιράκης – πού τώρα κυκλοφορεῖ ἐλεύθερος, δυνάμει τοῦ νόμου περί ἀποσυμφορήσεως – καί ὁ ἄλλοτε ἀστυνομικός Θεόδωρος Μιχαλακόπουλος, ἐκτύπησαν τήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τῆς οἰκογενείας Παπαδάκη. Ἐκείνην τήν στιγμήν εὑρίσκετο σ’ αὐτό μόνον ἡ μητέρα τῆς τραγωδοῦ. Ἡ ἰδία μαζί μέ τήν φίλη της Αἰμιλία Καραβία εἶχε πάει στό σπίτι τοῦ ἠθοποιοῦ κ. Μήτσου Μυράτ, πού εἶναι κοντά στό δικό της. Οἱ δύο πολιτοφύλακες μαζί μέ κουστωδίαν ἄλλων «συναγωνιστῶν» ἔσπευσαν τότε εἰς τήν οἰκίαν Μυράτ ὅπου σ’ ἕνα δωμάτιο οἱ ἄνδρες τῆς συντροφιᾶς ἔπαιζαν χαρτιά καί στό πλαϊνό συνωμιλοῦσαν οἱ γυναῖκες μέ τήν Ἑλένη Παπαδάκη. Ὁ Μπιλιράκης προτείνων τό περίστροφό του εἰσῆλθε βιαίως εἰς τό σπίτι καί ἀφοῦ διέταξε «Ψηλά τά χέρια» ἐζήτησε τήν Ἑλένη. Ἡ κ. Χρυσούλα Μυράτ, πού εὑρέθηκε κοντά της, τῆς ὑπέδειξε ἀμέσως νά πηδήση γρήγορα-γρήγορα ἀπό τό παράθυρο καί νά ἐπιχειρήση νά διαφύγη. Ἐκείνη ὅμως πού διατηροῦσε ἀμείωτον τήν ὀλύμπιον γαλήνην της ἠρνήθη.

–Γιατί νά πηδήσω; εἶπε. Θέλω νά πάω νά ἰδῶ τι μέ θέλουν…

Καί προχώρησε πρός τό ἄλλο δωμάτιον, λέγοντας:

–Ἐγώ εἶμαι ἡ Ἑλένη Παπαδάκη…

–Ἀκολουθῆστε με, ἦταν ἡ ἀπάντησις τοῦ ἐπικεφαλῆς. Θά ἔλθετε στήν πολιτοφυλακή, για μιά ἀνάκριση…

Μέ τό «ἀκολουθῆστε» μέ ἐβγῆκαν ὅλοι ὅσοι ἦσαν μέσα εἰς τό σπίτι. Πολύ γρήγορα ὅμως ὁ Μπιλιράκης διέταξε τούς ἄλλους ν’ ἀπομακρυνθοῦν καί ἐξεκίνησε μέ μόνην τήν εἰδικήν λείαν πού εἶχε ἐντολή νά προσαγάγη εἰς τούς «ἀνωτέρους του». Μαζί ὅμως μέ τήν καλλιτέχνιδα ἠκολούθησαν ἡ δίς Καραβία καί ὁ κ. Δημήτρης Μυράτ υἱός. Λίγα βήματα πιο πίσω ἤρχετο – λές καί καταλάβαινε κι αὐτό ποῦ ὡδηγοῦσαν τήν κυρία του ὁ «Μπρόντζο», ἕνα χαριτωμένο μικρό κοκκινωπό σκυλάκι ράτσας πού ὑπεραγαποῦσεν ἡ Ἑλένη καί πού κι αὐτό τήν ἐλάτρευε…

ΕΙΣ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΗΣ

Ὁ ὅμιλος κατ’ ἀρχάς ἐστάθμευσεν εἰς ἕνα οἴκημα ἐπί τῆς ὁδοῦ Πατησίων 314, ὅπου ἐστεγάζοντο τά γραφεῖα τοῦ περιφερειακοῦ ΕΑΜ. Ὁ Μπιλιράκης ἀνέβηκε σ’ ἕνα γραφεῖο καί ὁ κ. Μυράτ μίλησε μέ κάποιο Ἐλασίτη θέλοντας νά μάθη τι ἀκριβῶς συνέβαινε. Πάλιν καί ἐδῶ ἐδόθη ἡ στερεότυπος ἐξήγησις τοῦ Δεκεμβρίου ὅτι ἐπρόκειτο «γιά μιά μικρή ἀνάκριση» καί εὐθύς ἀμέσως ἡ Ἑλένη Παπαδάκη μετεφέρθη εἰς τό οἴκημα τῆς Πολιτοφυλακῆς τῆς περιοχῆς. Ἐστεγάζετο εἰς τήν ἐπί τῆς ὁδοῦ Ροστάν ἔπαυλιν Παπαλεονάρδου. Ἐκεῖ ἡ τραγωδός εἰσήχθη εἰς ἕνα δωμάτιον τοῦ πρώτου πατώματος καί ἐκάθησε σέ μιά πολυθρόνα, ἐνῶ τριγύρω πηγαινοήρχοντο ἀκαταπαύστως «συναγωνισταί». Ἡ Ἑλένη, ἤρεμη πάντοτε, ἥσυχη, γαλήνια χάϊδευε μόνον τόν «Μπρόντζο», τό κοκκινωπό σκυλάκι – γεγονός πού ἐξηρέθισε τρομερά ἕναν… εὐαίσθητον πολιτοφύλακα, ὁ ὁποῖος καί ἔβαλε τίς φωνές: «Ἔξω βρωμόσκυλο», ἐνῶ ἡ Παπαδάκη εἶχε ἀκόμη τήν ψυχραιμία νά τοῦ παραπονεθῆ ὅτι δέν θά ἔπρεπε νά τό τρομάζη ἔτσι τό κακόμοιρο τό ζῶο…

ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΣ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΙΝ ΟΠΛΩΝ…

Θά ἤτανε ἕξη σχεδόν ἡ ὥρα ὅταν ὑπεδείχθη – καταλαβαίνετε δέ τι ἐσήμαινε αὐτό εἰς τήν «πολιτοφυλακήν»… – εἰς τήν δίδα Καραβία ν’ ἀποχωρήση. Ἐπειδή ἐν τούτοις ἐκείνη ἐπέμενε πολύ, τῆς ἐδηλώθη ὅτι τῆς ἐπέτρεπαν νά ἐπιστρέψη εἰς τάς 8 τό βράδυ καί νά φέρη φαγητόν εἰς τήν κρατουμένην. Ἡ ἀφωσιωμένη σύντροφος τῆς καλλιτέχνιδος γύρισε τότε στό σπίτι τῆς τραγωδοῦ, ὅπου εὑρῆκε πάλι τόν Μπιλιράκην καί τόν Μιχαλακόπουλον, οἱ ὁποῖοι – ὅπως ἔλεγαν – ἐνεργοῦσαν ἔρευναν διά ν’ ἀνακαλύψουν… ὅπλα, διότι δῆθεν ἀπό τό σπίτι τῆς οἰκογενείας Παπαδάκη εἶχε ἐπιχειρηθῆ ἔνοπλος ἀντίστασις! Ἐννοεῖται ὅτι δέν εὑρέθηκε οὔτε σουγιᾶς καί ἐπειδή δέν ἠμποροῦσαν οἱ δύο ἀπαγωγεῖς τῆς Ἑλένης νά ἐπιμείνουν εἰς τούς ἀφελεῖς ἰσχυρισμούς ἤλλαξαν σέ λίγο τό τροπάριο καί εἰς τάς ἐπιμόνους ἐρωτήσεις τῆς μητέρας Παπαδάκη ἔδωσαν τήν ἐξήγησιν ὅτι οἱ ἀριστεροί ἠθοποιοί εἶχαν καταγγείλει τήν κόρη της καί δι’ αὐτό συνελήφθη.

–Αὐτοί τῆς τήν σκάσανε, ἀπεσαφήνισεν ἐπί λέξει ὁ Μπιλιράκης…

Ο ΜΑΡΑ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

Ἐν τῶ μεταξύ νύχτωσε καί ἡ δίς Καραβία εὑρέθηκε πάλιν εἰς τάς 8 εἰς τό οἴκημα τῆς πολιτοφυλακῆς. Ἡ Ἑλένη εἶχεν ἐν τῶ μεταξύ μεταφερθῆ εἰς τό ἐπάνω πάτωμα καί ἐκρατεῖτο εἰς ἕνα διαμέρισμα ὅπου εἶχαν ἐγκλείστους καί ἄλλας γυναίκας. Ἡ φίλη της ἀνυπομονοῦσε καί νευρική προσπαθοῦσε νά ἐξευμενίση ἕνα πενηντάρη, ὁ ὁποῖος ἦτο καταφανές ὅτι ἔπαιζεν ἐκεῖ ἡγετικόν ρόλον. Αὐτός ἀφοῦ στό ἀχνό φῶς μιᾶς μικρῆς λάμπας τῆς ἐπέδειξε ἕνα ὀγκώδη φάκελον – δῆθεν «δικογραφία» Παπαδάκη – καί τῆς ἐπανέλαβε ὅτι ἡ καλλιτέχνις ἦταν θῦμα καταγγελίας συναδέλφων της, εἰς τό τέλος – ὅταν ἐκείνη τόν ἠρώτησε ποῖος εἶναι – τῆς ἀπήντησε μέ σαρδωνικό χαμόγελο:

–Ὁ Μαρά τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως…

‘Εν τῶ μεταξύ ἐκεῖνο τό ἴδιο βράδυ – τά μεσάνυχτα – διεπράχθη τό φοβερόν ἀνοσιούργημα πού δέν ἔγινε ποτέ σέ καμμιά ἐπανάσταση ὅλου του κόσμου ἐναντίον μιᾶς Ἱερείας τοῦ Ὡραίου. Διότι βέβαια πολλές τραγωδίες τοῦ ἐμφυλίου πολέμου θά καλυφθοῦν μέ τόν καιρό ἀπό τήν λήθη. Ἡ τραγωδία ὅμως τῆς Τραγωδοῦ θά μείνη. Ἡ δολοφονία τῆς Ἑλένης Παπαδάκη – πού θά ἐξιστορήσουμε ἐν συνεχεία ὅλες της τίς λεπτομέρειες – θά μείνη σαν μιά ντροπή για τούς συγχρόνους δημίους της καί σαν ἕνα στίγμα για τούς μεταγενεστέρους πού δέν θά συγχωρέσουν ποτέ στους πατέρες τους τό ἄδικο πού ἔκαναν στήν ὑπόληψη τοῦ πολιτισμοῦ τῆς χώρας ὑψώνοντας φονικό χέρι σέ μιά κορυφαία τῆς Τέχνης.


2. ΠΩΣ ΕΠΕΡΑΣΕ ΤΑΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΩΡΑΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ Η ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Τά τρόφιμα. – Ὁ μυστηριώδης ἄνθρωπος τῆς πολιτοφυλακῆς μέ τά ἀδυσώπητα «μπλέ μάτια». – Μία συγκρατουμένη μέ τήν ἀλησμόνητον τραγωδόν ἀφηγεῖται τι τῆς ἔλεγεν. – Ἡ ἀγάπη της διά τά βιβλία. – «Διατί σᾶς συνέλαβαν;» –
«Καλύτερα πού μ’ ἐκάλεσαν σέ ἀνάκριση». – Ὁ συκοφαντικός θόρυβος.

 

Εἴδαμε πῶς συνελήφθη ἡ Ἑλένη Παπαδάκη καί ὡδηγήθη εἰς τό οἴκημα τῆς περιφερείας τῆς Πολιτοφυλακῆς. Στάς 8 τό βράδυ τῆς ἰδίας ἡμέρας ἡ ἀφωσιωμένη φίλη της δίς Αἰμιλία Καραβία τῆς ἐπῆγε τρόφιμα καί μιά κουβέρτα καί προσεπάθησε μέ κάθε τρόπο νά ἐπικοινωνήση μαζί της. Πράγματι, κατόπιν ἐπιμόνων παρακλήσεών της ὁ ἐπί κεφαλῆς τῶν «συναγωνιστῶν» πού, ὅπως εἴπαμε, αὐταρέσκεως αὐτοετιτλοφορεῖτο… «Μαρά τῆς Γαλλικῆς Ἐπαναστάσεως» – συγκατετέθη εἰς τό τέλος ἀπό τό δεύτερον πάτωμα, ὅπου εἶχεν ἐν τῶ μεταξύ μεταφερθῆ ἡ τραγωδός, νά τήν καλέση νά κατέβη εἰς τό πρῶτον. Ἐκεῖ ἀνέμενεν ἀγωνιῶσα ἡ πιστή της σύντροφος. Ἡ συνάντησις αὐτή τῆς Ἑλένης Παπαδάκη ἦταν ἡ τελευταία πού ἔγινε μέ ἰδικόν της ἄνθρωπον καί ὑπῆρξε πολύ σύντομος. Ἡ Αἰμιλία Καραβία τῆς ἔδωσεν ἁπλῶς ἕνα δοχεῖον μέ γάλα, δύο αὐγά καί τίς βιταμίνες πού ἔπαιρνε. Ἀντήλλαξαν ἐλάχιστα λόγια, ἡ Ἑλένη εὑρῆκε τήν εὐκαιρία νά ξαναμιλήση για τούς οἰκείους της καί νά συστήση νά μη ἀνησυχοῦν καί κατόπιν μετεφέρθη ἐκ νέου εἰς τόν ἄλλον ὄροφον.

–Ἐζήτησα τότε, ἀφηγεῖται ἡ ἀπαρηγόρητος φίλη της, νά μείνω ἐκεῖνο τό βράδυ εἰς τήν Πολιτοφυλακήν, κοντά της. Στό «γραφεῖο», μέσα εἰς τό ἀμυδρό φῶς μιᾶς χλωμῆς λαμπίτσας, δέν ἔβλεπα παρά τό πρόσωπον τοῦ «Μαρά» καί ἀνάμεσα στό σκοτάδι μόλις διέκρινα δύο μπλέ μάτια ἑνός μυστηριώδους ἀνθρώπου, πού ἦτο καθισμένος στό πλάϊ τοῦ τραπεζιοῦ, ὅπου εὑρίσκετο ἐγκατεστημένος ὁ περιφερειακός «ἡγέτης». Ὅταν διετύπωσα τήν αἴτησίν μου, ὁ «Μαρά» ἐστράφη πρός τό μέρος τοῦ ἀγνώστου αὐτοῦ, σαν νά ζητοῦσε ὁδηγίες, καί στή γρήγορη κίνησή του συνέλαβα τά δύο ἐκεῖνα βλοσυρά μπλέ μάτια νά νεύουν «ὄχι». Ὁ «Μαρά» ὑπήκουσεν ἀσυζητητί καί ἀποτεινόμενος πρός τό μέρος μου μοῦ ἐδήλωσεν ἀμέσως ὅτι ἦτο ἀδύνατον νά διανυκτερεύσω εἰς τό οἴκημα τῆς Πολιτοφυλακῆς.

–Ἐλᾶτε αὔριο τό πρωΐ στίς ἐννιά, κατέληξε. Αὔριο ἄλλωστε τό μεσημέρι ἡ φίλη σας μπορεῖ νά ἔχη ἀπελευθερωθῆ…

»Ἐνστικτωδῶς ἐγύρισα ἐκ νέου πρός τό μέρος τοῦ μυστηριώδους παρατηρητοῦ, πού προσεκτικά ἔμενε προστατευμένος στό σκοτάδι. Πάλιν μόνον τά μάτια του κατώρθωσα νά ἰδῶ – ἐκεῖνα τά μπλέ μάτια – πού τώρα εἶχαν πάρει ἕνα τόνον περισσότερον σκληρόν καί ἀδυσώπητον. Ἦταν προφανές ὅτι διατελοῦσεν ἐν γνώσει τοῦ μυσαροῦ ἐγκλήματος πού ἐξυφαίνετο…

ΟΙ ΣΥΓΚΡΑΤΟΥΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

»Ἐν τῶ μεταξύ, συνεχίζει ἡ δίς Καραβία, ἡ Ἑλένη εἶχεν ἐπανέλθει εἰς τόν θάλαμον, ὅπου τήν ἐκρατοῦσαν μαζί μέ ἄλλες κυρίες. Κατωρθώσαμεν, ὅταν ἐπέρασεν ὁ δεκεμβριανός σάλος, καί ἐμάθαμε τά ὀνόματα μερικῶν γυναικῶν ἀπό ἐκεῖνες πού ἔζησα κοντά της τάς τελευταίας ὥρας τῆς ζωῆς της. Ἦσαν ἡ κ. Μαρινάκη, σύζυγος ἀστυνόμου, ἡ κ. Βαρβαγιάννη, ἡ κ. Μαντζάρη, ἡ κ. Χριστοδουλοπούλου καί ἄλλες κυρίες, ἰδίως σύζυγοι ἀξιωματικῶν ἤ ἀνδρῶν τῆς Ἀστυνομίας Πόλεων καί τῆς Χωροφυλακῆς, μία τῶν ὁποίων μάλιστα προωθήθη ἀργότερα μέχρι Θηβῶν. Συνήντησα πολλά ἀπό τάς συγκρατουμένας της αὐτάς καί μοῦ ἔχουν ἀφηγηθῆ τό τι διεδραματίσθη κατά τό ἑξάωρον πού ἔμεινε μαζί των ἡ πολύκλαυστος Ἑλένη μας. Ἡ πρώτη ἔκθεσις τῶν γεγονότων ὀφείλεται εἰς τήν κ. Χριστοδουλοπούλου, ἡ ὁποία μοῦ ἀνέφερεν ὅτι ἐξετυλίχθησαν τά δραματικά συμβάντα περίπου ὡς ἑξῆς: «Θά ἦταν 6 σχεδόν ἡ ὥρα τῆς 21ης Δεκεμβρίου 1944 – δίδω τόν λόγον εἰς τήν κ. Χριστοδουλοπούλου – ὅταν εἰς τόν β΄ ὄροφον τῆς ἐπαύλεως Παπαλεονάρδου, ὅπου ἐκρατούμεθα, ἄνοιξε ἡ πόρτα καί εἴδαμε νά μπαίνη μία κομψή γυναίκα μέ γλυκυτάτη φυσιογνωμία. Συγχρόνως ἀκούσαμε τήν φωνή τοῦ ἐλασίτου, πού τήν ὡδηγοῦσε, νά μᾶς λέγη: «Ἔχετε τήν τιμήν νά δεχθῆτε μεταξύ σας μίαν μεγάλην κυρίαν, τήν κυρίαν Παπαδάκη». Ἡ φωνή του εἶχε δόσιν καταφανοῦς εἰρωνείας, ἀποσκοπούσης νά κρύψη τόν σεβασμόν πού τοῦ ἐπέβαλλεν ἡ προσωπικότης τῆς ἀλησμονήτου τραγωδοῦ καί ὁ φόβος ἴσως τοῦ προετοιμαζομένου κακουργήματος. Ἠλεκτρισθήκαμε στό ἄκουσμα τοῦ ὀνόματος καί ὅλες μαζί τήν περικυκλώσαμε ἀμέσως μέ στοργή καί ἀγάπη. Θελήσαμε νά τῆς δώσουμε κουράγιο, μά ἦταν ψύχραιμη καί γαλήνια. Θά ἔλεγε κανείς πώς βάδιζε κιόλας στή θυσία καρτερικά καί ὑπερήφανα. Καί ἀντί νά τῆς δώσουμε ἐμεῖς τό κουράγιο, ἄρχισε ἐκείνη νά μᾶς ἐμψυχώνη μέ τήν γοητείαν τῆς ὁμιλίας της, μέ τά ὡραῖα λόγια πού μᾶς ἔλεγε καί σχεδόν εἴχαμε ξεχαστῆ ὅτι βρισκόμαστε στήν Πολιτοφυλακή, στόν προθάλαμο τῆς Κολάσεως. Ἦταν ντυμένη μέ ἐπιμέλεια καί ἁπλότητα. Φοροῦσε γούνινο παλτό καφέ, ὁμοιόχρωμο φόρεμα, καφέ καστόρινα παπούτσια σπόρ, μεταξωτές κάλτσες καί πλεκτό καφέ σκουφάκι…

ΗΘΕΛΕ ΜΟΝΟΝ ΝΑ ΣΩΘΟΥΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

»Μᾶς διηγήθηκε στήν ἀρχή, σέ σχετικά ἐρωτήματά μας, ὅτι ἀπήχθη ἀπό τό σπίτι τοῦ συναδέλφου της κ. Μυράτ. Πρίν πάη στό σπίτι τοῦ κ. Μυράτ εἶχε ἐπισκεφθῆ – μᾶς εἶπε – τόν γείτονα ἐμπορευόμενο κ. Βαληνδρᾶ, πού ἔμαθε ὅτι εἶχε φέρει σπίτι του λίγη ποσότητα μέλι καί πῆγε ν’ ἀγοράση διά τήν οἰκογένειά της, διότι ἀπό τῆς ἐνάρξεως τοῦ Κινήματος τό τέρμα Πατησίων ἐστερεῖτο κυριολεκτικῶς τροφίμων. Ἀλλά ἐπέστρεψε ἄπρακτη. Τό πολύτιμον ἐμπόρευμα εἶχεν ἐξαντληθῆ. «Καί τό ἤθελα τόσο πολύ τό μέλι για τήν καϋμένη τή μαμά μου, ἔλεγε ἐκεῖ στόν θάλαμο πού μᾶς εἶχαν. Τίποτα δέν ὑπάρχει στή γειτονιά μας. Ἀπό μέρες γυρεύω ἕνα πορτοκάλι καί αὐτό εἶναι ἀνεύρετο! Καί ὁ γιατρός μου, ὁ κ. Χαραμῆς, δέν μοῦ τονίζει ἄλλο παρά νά τρώγω φροῦτα ἄφθονα για τήν αποβιταμίνωσή μου. Ποῦ νά ξέρη ὅτι οὔτε πορτοκάλια, πού τόσο τά ἀγαπῶ, δέν ἔχω νά φάω!» Ὁ λογισμός της ἐγύριζε ὅλο στό σπίτι της: «Ἄραγε τι νά κάνουν οἱ δικοί μου, ψιθύριζε κάθε τόσο. Φοβοῦμαι πώς θά εἶναι ἀνήσυχοι. Δέν θέλω νά στενοχωριοῦνται για μένα. Ἐλπίζω νά μη τούς ἐνοχλήσουν αὐτούς. Καί τά βιβλία μου. Ἄκουσα πώς γκρεμίζουν σπίτια. Ἄς γκρεμίσουν τό σπίτι μου, φτάνει τά βιβλία μου νά σωθοῦνε». Ὕστερα μᾶς μιλοῦσε για τό θέατρο, για τά ἔργα πού ἔπαιξε, για τά βιβλία πού διάβαζε καί πού μᾶς ἔκανε τόσο πολύ νά νοιώσουμε πόσο ἀληθινά τά ἀγαποῦσε. Μᾶς διηγόταν τήν περιοδεία πού ἔκανε μέ τό Ἐθνικό Θέατρο στήν Εὐρώπη. Μέ τή διήγησή της ξάνοιγε τήν ψυχή της σέ μᾶς καί βλέποντας νά ὑπάρχη τόση ὀμορφιά μέσα της, τόση καλωσύνη καί τόση εὐγένεια, πού διακρίνονταν καί στους τρόπους της καί στάς κινήσεις της ἀκόμα, τήν ρώτησε μία ἀπό μᾶς:

–Μά, δίς Παπαδάκη, τέτοιον ἄνθρωπο σαν καί σᾶς, χωριστά ἀπό τήν μεγάλη σας καλλιτεχνική ἀξία, γιατί σᾶς πιάσανε; Ἐσεῖς, ἔτσι ὅπως σᾶς γνωρίζουμε για πρώτη φορά, εἴσαστε ἕνας ἄγγελος. Γιατί νά σᾶς κάνουν αὐτό τό κακό;

»Καί ἡ Παπαδάκη, μη πιστεύοντας ἕως ἐκείνη τή στιγμή ἀκόμα στήν κακία τῶν ἀνθρώπων, ἀπήντησε:

–Δέν φαντάζομαι νά εἶναι για κακό, πού βρίσκομαι ἐδῶ. Καλύτερα πού μέ κάλεσαν σέ ἀνάκριση για νά ξεκαθαρίσω μερικούς λογαριασμούς, πού μοῦ δημιούργησαν κάποιοι συνάδελφοί μου. Γιατί τό ξέρω πώς ἡ σύλληψίς μου αὐτή εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς σκευωρίας μερικῶν ἠθοποιῶν.

»Καί ἄρχισε τότε ἡ ἀλησμόνητος πρωταγωνίστρια τοῦ Ἐθνικοῦ Θεάτρου ν’ ἀναλύη εἰς τάς συγκρατουμένας της τό περιεχόμενον τοῦ συκοφαντικοῦ ρύπου πού εἶχεν ἐκτοξευθῆ μέ δυσφημιστικήν μανίαν ἐναντίον της. Εἶναι μιά φωνή ἀπό τόν τάφο αὐτή ἡ ἔκθεσις τῆς Ἑλένης Παπαδάκη – τῆς Ἑλληνίδος πού ἔσωσε 31 κομμουνιστάς ἀπό τά χέρια τῶν κατακτητῶν (θά δοῦμε πῶς) καί πού ἀντί εὐγνωμοσύνης ἐδέχθη ἀπό μέρους των μιά δολοφονική σφαῖρα στόν αὐχένα ἐν συνδυασμῶ μέ θλιβερή ἐκστρατεία διασυρμοῦ καί κατασυκοφαντήσεως. Θά παραθέσωμεν ἐπακριβῶς ὅλον τό περιεχόμενον τῶν ὅσων ἐνεπιστεύθη εἰς τάς ὑστάτας ὥρας τοῦ βίου της εἰς τόν χορό τῆς συγχρόνου τραγωδίας, πού τήν περιέζωνε ἐκεῖνο τό δραματικό βράδυ μέσα εἰς τό δῶμα τῆς Πολιτοφυλακῆς…

 

3. Η ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΔΙΑΛΥΕΙ ΤΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΕΞΥΦΑΝΕΙ ΟΙ ΣΥΚΟΦΑΝΤΑΙ ΤΗΣ

Ἡ δραματική ἀναλυτική ὁμιλία της πρός τάς συγκρατουμένας κυρίας εἰς τήν Πολιτοφυλακήν. – Πῶς ἐπέτυχε τήν ἀπελευθέρωσιν καί τήν διάσωσιν κομμουνιστῶν οἱ ὁποῖοι ἐκινδύνευαν. – «Διατί δέν μέ καλοῦν νά μέ ἀνακρίνουν;» – Τά μεσάνυκτα ἡ τραγωδός καλεῖται. Πρός τό θυσιαστήριον…

 

Ἡ στενή φίλη τῆς ἀλησμονήτου τραγωδοῦ – ἡ δίς Αἰμιλία Καραβία – συνεχίζει τήν μετάδοσιν τῆς ἀφηγήσεως τῆς κ. Χριστοδουλοπούλου. Εἶναι μιά ἀπό τάς κυρίας πού εὑρέθησαν κρατούμεναι τό δραματικόν ἐκεῖνο βράδυ τῆς 21ης Δεκεμβρίου εἰς τό οἴκημα τῆς Πολιτοφυλακῆς, ὅταν μετεφέρθη σ’ αὐτό καί ἐκρατήθη ὀλίγας ὥρας προτοῦ δολοφονηθῆ ἡ Ἑλένη Παπαδάκη. Εἰς αὐτήν τήν σύντροφον τοῦ πόνου ἡ πολύκλαυστος καλλιτέχνις ἐνεπιστεύθη τόν καϋμό της, ἄνοιξε τήν καρδιά της, εἶπε τό παράπονό της. Ξετύλιξε τό δρᾶμα τῆς προσωπικῆς της ζωῆς, δρᾶμα πού εἶχε δημιουργήσει ἡ συκοφαντική καταφορά τῶν ἀναρχικῶν τιμητῶν της καί πού ἐχρησιμοποιήθη κακοήθως ὡς πρόσχημα διά νά ἐξαποσταλῆ – κατά τόν τρόπον πού ἐστάλη – ἄνανδρα καί ἄδικα εἰς τόν τάφον. Ἀπό χρόνια – εἶπε μεταξύ τῶν ἄλλων εἰς τόν ὅμιλον τῶν συγκρατουμένων γυναικῶν ἡ δύσμοιρη Ἑλένη – μέσα στό θέατρο συναντοῦσα ἐχθρότητες, ἀλλά οὐδέποτε τίς πρόσεχα. Ἀντί ν’ ἀπαντῶ μέ κακία στήν κακία, ἔκανα τό καλό. Μα φαίνεται πώς οἱ ἄνθρωποι δέν σοῦ συγχωροῦν νά εἶσαι καλός. Καί εἴτε γιατί τούς ἐνοχλοῦσε ἡ καλωσύνη μου εἴτε γιατί περνοῦσαν για ἀδυναμία χαρακτῆρος τήν ἀνεξικακία μου, συνέχιζαν ἀγριώτερα τόν πόλεμό τους ἐναντίον μου, πού ἔφθασε πιά στό κατακόρυφο τήν ἐποχή τῆς Κατοχῆς. Ἄρχισαν νά ἐξυφαίνουν τίς πιο κακοήθεις καί βδελυρές συκοφαντίες ἐναντίον μου. Διέδιδαν τά πιο ἀπίθανα καί ἀφάνταστα πράγματα. Ἔγραφαν τίς χυδαιότερες βρωμερότητες στά παράνομα δῆθεν θεατρικά φύλλα. Τά ἄκουα καί τά ἤξερα ὅλα. Δέν ἔδινα ὅμως προσοχή καί μοῦ ἐρχότανε στό μυαλό μιά σκέψη συνώνυμη μέ τό εὐαγγελικό: «Ἄφες αὐτοῖς οὐ γάρ οἴδασι τι ποιοῦσι». Δέν τά πρόσεχα, γιατί δέν εἶχα νά χάνω καιρό σέ τέτοιες μικρότητες. Ὁ καιρός μου ἦταν πολύτιμος για τό θέατρο, για τήν τέχνη μου. Τίς ἡμέρες καί τίς ὧρες πού ἔχαναν οἱ ὀλίγοι αὐτοί κακοί ἄνθρωποι για νά ἐφευρίσκουν βδελυρές συκοφαντίες ἐναντίον μου, ἐγώ μελετοῦσα τήν «Ἀντιγόνη», τήν «Ἰφιγένεια», τήν «Ἑκάβη», πιστεύοντας ἀκράδαντα πώς ὁ ἀληθινός καλλιτέχνης τήν θετικώτερη ἀντίσταση πού μπορεῖ νά κάνη σέ μιά ἐποχή ἐχθρικῆς Κατοχῆς εἶναι νά διδάξη στή σκηνή τά ἀθάνατα ἔργα τῶν ἀρχαίων τραγικῶν μας, δίνοντας ὅλη τή δύναμή του καί ἀνεβάζοντας τήν Τέχνη στήν ψηλότερη δυνατή κορυφή για νά σκορπάη αὐτή τήν παρηγοριά στόν βασανισμένο καί σκλαβωμένο μας λαό. Δέν ξέρω ἄν τό κατάφερα. Στήν «Ἑκάβη» μοῦ εἶπαν ὅλοι ὅτι ἔδωσα τό πᾶν στήν ἀρχαία ἑλληνική τραγωδία.

Καί προσέθεσεν ἡ ἐξαιρετική καλλιτέχνις:

–Ἐλπίζω νά ζήσω. Τότε θά δώσω ἀκόμη περισσότερα πράγματα στή «Μήδεια» πού θά παίξω τήν ἄνοιξη. Δυστυχῶς ὅμως ἡ ἐπιτυχία μου στήν «Ἑκάβη» ἐξηρέθισε, φαίνεται, τούς ὀλίγους κακούς συναδέλφους μου καί ἐνέτειναν τό ἐξοντωτικό τους ἔργο ἐναντίον μου. Τήν προσπάθεια, πού κατέβαλα στά χρόνια τῆς Κατοχῆς, νά σώσω μερικούς ἀνθρώπους ἀπό τή φυλακή, προσπάθεια τήν ὁποία κατέβαλε ἀσφαλῶς κάθε Ἑλληνίδα, τήν ἐξεμεταλλεύθησαν οἱ ὀλίγοι αὐτοί για νά ἐξυφάνουν ὁλόκληρο σχέδιο ἠθικῆς ἐξοντώσεως. Τά μέσα, πού χρησιμοποιοῦσα για νά σώσω τούς Ἕλληνας, δέν ἦταν αὐτά πού βδελυρότατα διέδιδαν οἱ συκοφάνται μου.

ΜΙΑ ΑΠΟΣΤΟΜΩΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΕΙΣ ΣΥΚΟΦΑΝΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ

Οἱ ἄλλες συγκρατούμενες γυναῖκες ἠθέλησαν νά τήν διακόψουν καί νά τήν βεβαιώσουν, διότι ἔβλεπαν πόσο τήν ἔθλιβεν αὐτή ἡ ἱστορία τοῦ ἀδίκου διασυρμοῦ της, ὅτι δέν ὑπῆρχε ἀνάγκη νά θέτη σέ δημόσιο ἔλεγχο τήν ἰδιωτική της ζωή, ἀλλά ἡ Ἑλένη Παπαδάκη ἠρνήθη. Ἠθέλησε νά τούς τά ἐξηγήση ὅλα, νά τά μάθουν ὅλα. Καί τούς εἶπε:

–Ἡ οἰκογένειά μου, παλαιά ἀθηναϊκή οἰκογένεια, ἔχει φιλικούς δεσμούς μέ πολιτικούς ἄνδρες, καί σ’ αὐτούς, παλαιούς γνωρίμους τῆς οἰκογενείας μου, ἀπευθυνόμουνα για νά σώσω ἀπό τή φυλακή ἤ ν’ ἀνακουφίσω ἀπό τήν πεῖνα καί τή δυστυχία κατατρεγμένους ἀνθρώπους. Ἄν εἶχα τήν ἐπιρροή, πού αἰσχρότατα μοῦ ἀποδίδουν, θά πετύχαινα νά σώσω ὅλους ἐκείνους, για τούς ὁποίους παρακαλοῦσα καί φρόντιζα. Ἀπόδειξις πώς ὁ πιο ἀγαπημένος μου φίλος, ὁ Παῦλος Εὐσταθιάδης, εἶναι σέ στρατόπεδο στή Γερμανία καί δέν ξέρω ἄν ζῆ. Καί τό ἀγόρι τῆς συμπαθητικῆς μου γυναίκας, πού μέ ὑπηρετεῖ στό σπίτι ἀπό μικρή, τῆς Ἀργυρῶς – τόν Πέτρο Τζανῆ – δέν μπόρεσα νά τόν σώσω καί τόν σκότωσαν οἱ Γερμανοί μέ τούς δεκαπέντε τῆς Τηλεφωνικῆς Ἑταιρείας. Ὁ σκοτωμός αὐτοῦ τοῦ παιδιοῦ μ’ ἔχει συντρίψει καί μένα. Τόσος ἦταν ὁ πόνος μου καί ζῶ κάθε μέρα καί τόν σπαραγμό τῆς δύστυχης μάννας του, πού μέ γεμίζει ἀπό ἀπροσμέτρητη ὀδύνη.

Καί προσέθεσε μέ ἔμφασιν:

«Ἐάν ἤτανε καί ἡ ἐλαχίστη πραγματικότης ἀπό τό οἰκοδόμημα αὐτό τῶν ἐπινοήσεών τους θά ζοῦσα μέ κάποια σχετική ἄνεση στά χρόνια τῆς σκλαβιᾶς. Μα ζοῦσα ὅπως ζοῦσαν τά περισσότερα ἀθηναϊκά σπίτια, μέ πολλές στερήσεις. Κοντεύω νά χάσω τό μάτι μου ἀπό ἀβιταμίνωση καί ἀπό τόν κακό φωτισμό. Γιατί οὔτε τήν κατάλληλη τροφή εἶχα, οὔτε περισσότερο ἠλεκτρικό ρεῦμα για νά διαβάζω ἄνετα. Τό σπίτι μου εἶχε τόν περιορισμό τοῦ ἠλεκτρικοῦ ὅπως ὄλα τά σπίτια τῶν Ἀθηνῶν».

«ΤΙ ΛΟΓΑΡΙΑΖΕΙ ΑΥΤΟ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗ ΖΩΗ…»

–Θυμοῦμαι, συνεχίζει ἡ ἀφηγουμένη κυρία, ὅτι πράγματι ἡ Ἑλένη συχνά ἐσήκωνε τό χέρι της τήν ὥρα πού μέ ζωηρότητα μᾶς ἔλεγε αὐτά τά λόγια καί τό ἔβαζε στό δεξί της μάτι, πού δέν ἔβλεπε καλά. Τήν ἀκούαμε ὅλες μέ κρατημένη τήν ἀναπνοή καί μιά ἀπό μᾶς τῆς εἶπε σέ κάποια στιγμή:

–Ἄχ, δίς Παπαδάκη, φαίνεται πώς τά καλά πού κάνατε σᾶς ἔφαγαν…

–Τό ξέρω, ἀπάντησε μ’ ἕνα φιλοσοφημένο στωϊκό χαμόγελο. Μοῦ τό ἔλεγαν συχνά οἱ καλοί μου οἱ φίλοι κάθε φορά πού ἔβγαζα καί κάποιον ἀπό τή φυλακή. Μοῦ ἐτόνιζαν: «Πᾶψε τίς εὐεργεσίες γιατί δίνεις τροφή στήν ἀδηφαγία τῶν συκοφαντῶν σου». Ἀλλά ἐγώ σκεπτόμουνα: «Τί λογαριάζει αὐτό μπροστά στή ζωή ἀνθρώπων πού κινδυνεύει ἡ ὕπαρξή τους;» Καί μ’ αὐτό τό γεμᾶτο ἀνωτερότητα καί εὐγένεια συμπέρασμα σταμάτησε νά μιλᾶ ἡ Ἑλένη. Μιά νεκρική σιγή σκορπίσθηκε στό παγωμένο δωμάτιο, πού σιγά-σιγά εἶχε βουτηχθῆ στό σκοτάδι τῆς νύχτας. Ἕνα δάκρυ θά κύλησε ἀπό τά μάτια τῆς ἀλησμόνητης τραγωδοῦ, πού λίγο πρίν, ὅσο ἦταν φῶς ἀκόμα, ἐφαίνοντο τόσο ὡραῖα, τόσο ἐκφραστικά καί καθρέφτιζαν ὅλη τήν ἀσύγκριτη ὀμορφιά τῆς ψυχῆς της. Ἕνα δάκρυ πού τό σκούπισε διακριτικά στήν ἄκρη τοῦ ματιοῦ της. Καί σέ λίγο εἶπε μέ τήν καθαρή, τή μελωδική φωνή της: «Μέ συγχωρεῖτε ἄν σᾶς ἐκούρασα μ’ αὐτά ὅλα πού σᾶς εἶπα… Μα γιατί δέν μέ φωνάζουν νά μέ ἀνακρίνουν;» Ὕστερα, στήν παράκλησή μας νά μᾶς μιλᾶ, γιατί θέλαμε ν’ ἀπολαύσουμε ὅσο μπορούσαμε περισσότερο τή λαλιά της καί τόν πνευματικό της πλοῦτο, ἀφοῦ ἡ μοῖρα μᾶς τήν ἔφερε κοντά μας – ἄρχισε νά μᾶς λέη ὡραῖα λόγια, φιλοσοφημένες σκέψεις, καί κάθε τόσο μᾶς μιλοῦσε για τήν ἀγάπη της στή μητέρα της, στόν ἀδελφό της. Ἀλλά συχνά τήν κατελάμβανε κάποια ἀδημονία καί ἐπανελάμβανε συνεχῶς: «Μά γιατί δέν μέ καλοῦν νά μέ ἀνακρίνουν; Μοῦ εἶπαν πώς μέ φέρνουν ἐδῶ για ἀνάκριση. Θέλω νά τούς μιλήσω. Ἀλλά θέλω νά τούς μιλήσω μέσα σέ φῶς, ὄχι στό σκοτάδι. Θέλω νά μέ βλέπουν στά μάτια, για νά δοῦν ὅτι τούς λέω ἀλήθειες». Καί σαν ν’ ἀκολουθοῦσε μιά σκέψη, πού πέρασε σαν ἀστραπή ἀπό τό νοῦ της, προσέθεσε σέ πιο γαλήνιο τόνο:

«Εὐτυχῶς οἱ ἀνακριταί τῆς Πολιτοφυλακῆς δέν εἶναι ἠθοποιοί. Αὐτοί δέν ἔχουν τίποτε ἐναντίον μου, οὔτε κι ἐγώ μαζί τους. Σ’ αὐτούς δέν χωράει τό φαρμάκι τῆς ἐπαγγελματικῆς ἀντιζηλίας. Θά μ’ ἀκούσουν σαν ἄνθρωποι, θά μέ δοῦν τι ἄνθρωπος εἶμαι καί θά μέ καταλάβουν. Κι ἔτσι θά γκρεμιστοῦν ὅλες οἱ συκοφαντίες… Μά γιατί δέν μέ καλοῦν;»

–Τήν ἐκάλεσαν, εἶναι ἡ ἀλήθεια, κάποτε – συνεχίζει ἡ δίς Καραβία – ἀλλά ὄχι για ἀνάκριση. Για τό θυσιαστήριο καί για νά διαψεύσουν ὅσες ἀφελεῖς σκέψεις ἔκαμε διά τήν δικαιοσύνη τοῦ Ἐλασιτισμοῦ. Θά ἦταν ἡ ὥρα 12, μεσάνυκτα, ὅταν πιά ὁ ὅμιλος τῶν γυναικῶν εἶχε σταματήσει τίς συνομιλίες, ἔστρωσε τίς κουβέρτες του κάτω καί εἶχε πέσει προσπαθώντας νά κοιμηθῆ. Ἡ Παπαδάκη μισοξαπλωμένη στό πάτωμα ἔμενε ἄγρυπνη καί περίμενε ἀκόμη νά τήν φωνάξουν. Φαίνεται πώς ἡ γαλήνη καί ἡ ψυχραιμία της εἶχαν ἀρχίσει νά ὑποχωροῦν σέ μιά μοιραί ἀνθρωπίνη ἀδυναμία καί ἀνησυχία. Τότε ἄνοιξε ξαφνικά ἡ πόρτα καί παρουσιάσθηκε ἕνας Ἐλασίτης…

 

4. ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΕΜΑΛΩΣΑΝ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΠΑΡΗ ΤΟ ΠΑΛΤΟ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Ἡ μεταμεσονύκτιος μεταγωγή ἀπό τήν Πολιτοφυλακήν. – Τό φορτάκι τοῦ θανάτου. – Ἕνας καρβουνιάρης ἐπί κεφαλῆς τῆς συνοδείας. – Ἀπόλυτος ἡ ψυχραιμία τῆς τραγωδοῦ. – Ἡ διένεξις Τάκη καί Καπετάν Ὀρέστη. – Φιλονικεία ἐπάνω ἀπό τόν τάφον τῆς καλλιτέχνιδος. – Ἐδολοφονήθη τό ἴδιο ἐκεῖνο βράδυ…

 

Δέν εἶναι θετικά προσδιωρισμένη ἡ ὥρα πού ἄνοιξε ξαφνικά ἡ πόρτα τοῦ διαμερίσματος τῆς Πολιτοφυλακῆς καί ὁ βλοσυρός μαυροσκούφης ἔκαμε τήν ἐμφάνισίν του. Ὑπολογίζεται ἐν τούτοις ὅτι θά πρέπει νά ἦταν 12 καί 10΄ ἤ 12 καί 15΄ μετά τά μεσάνυκτα.

–Ὅποια ἀκούση τό ὄνομά της θἄρθη μαζί μου, ἦτο ἡ ἐπιταγή πού ἐδόθη τότε μέσα στήν παγερή ἀτμόσφαιρα τοῦ σκοτεινοῦ δωματίου, τό ὁποῖον οἱ Ἐλασῖται εἶχαν μεταβάλει εἰς πρόχειρον γυναικείαν φυλακήν.

Ἡ Παπαδάκη, ὅπως εἴπαμε, δέν εἶχε κατορθώσει ν’ ἀποκοιμηθῆ. Μισοξαπλωμένη κάτω στό πάτωμα, ὑπείκουσα ἴσως εἰς τό ἔντονον προαίσθημά της, δέν ἐπρόφθασε νά ἐκδηλώση τήν ἐπιθυμίαν, ἀπό τήν ὁποίαν ζωηρότατα κατείχετο, – νά ρωτήση δηλαδή πότε ἐπρόκειτο νά τήν ἐξετάσουν – ὅταν ἄκουσε τόν σκαιό δεσμοφύλακα νά προφέρη πρῶτον τό ὄνομά της…

–Θά σέ πᾶμε στό στρατόπεδο, ἠρκέσθη νά ἐξηγήση ἀπότομα ὁ θηριώδης ἄνθρωπος τοῦ ΕΛΑΣ καί ἐνῶ ἐκείνη τά ἔχασε πρός στιγμήν ἀπό τό αἰφνίδιον ἄγγελμα καί ἐψιθύριζε κάτι σαν παράπονο, διότι δέν ἐγίνετο ἡ «ἀνάκρισις» πού τῆς εἶχαν ὑποσχεθῆ, αὐτός συνέχισε τό προσκλητήριον:

–Χαριτάκη…

Μία γυναίκα ἔγκυος ἕξ μηνῶν ἐπρόβαλε καί ἕνα θρηνῶδες κλάμα ξέσχισε τήν γεμάτη δέος ἀτμοσφαῖρα. Ἡ κ. Χριστοδουλοπούλου προσεπάθησε νά παρηγορήση τάς δύο ἀπερχομένας. Εἶχε ἀρκετές ἡμέρες εἰς τήν Πολιτοφυλακήν καί ἤξερε πολύ καλά τι ἐσήμαινε μεταμεσονύκτιος μεταγωγή δι’ αὐτοκινήτου. Δέν ὡμίλησεν ὅμως καί συνέχισε τήν προσπάθειάν της νά καθησυχάση κυρίως τήν ἔγκυον κρατουμένην – πού καί αὐτῆς, ὅπως μοῦ εἶπαν, ἀγνοεῖται μέχρι σήμερον ἡ τύχη. Ἡ Ἑλένη δέν εἶχεν ἀνάγκην παρηγορίας καί τονώσεως ἠθικοῦ. Μετά τήν πρώτην ἐντύπωσιν συνῆλθεν ἀμέσως καί ἀντέταξε καί εἰς τό καινούργιο δυσάρεστο πλῆγμα στωϊκότητα καί ἠρεμίαν. Τήν ἐξάφνισε βέβαια τό γεγονός ὅτι δέν τήν ἐκάλεσαν νά τήν ἀνακρίνουν, ἀλλά ἡ ἀνησυχία της διά τήν ἀπότομον αὐτήν νυκτερινήν μεταφοράν της δέν εἶχε προσλάβει οὔτε μορφήν ἀγωνίας, οὔτε ἐξεδηλοῦτο πλέον κατά ἕνα κάποιον αἰσθητόν τρόπον.

ΕΠΑΝΩ ΕΙΣ ΤΟ ΦΟΡΤΑΚΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Περιωρίσθηκε μέ ἀργές κινήσεις νά φορέση τό πλεκτό σκουφάκι, πού ἔφερε μαζί της – τό εἶχεν ἐν τῶ μεταξύ βγάλει – ἐπῆρε τό δοχεῖο μέ τό γάλα, καθώς καί τά αὐγά καί τό κουτί μέ τίς βιταμίνες – τίποτε ἀπό ὅ,τι τῆς εἶχε πάει ἡ δίς Καραβία δέν εἶχε βάλει στό στόμα της – καί ἀφοῦ εἶπεν ὅσο μποροῦσε πιο συμπαθητικά καί συγκρατημένα μιά «Καληνύκτα» στίς συγκρατούμενές της, πού, βουβές ἀπό τόν τρόμον, παρακολουθοῦσαν τήν παραλαβήν τῶν δύο γυναικῶν διά τό μαρτύριον, προχώρησε καί κατέβηκε. Ἔξω ἀπό τήν Πολιτοφυλακή ἐστάθμευεν ἕνα μικρό αὐτοκίνητο Φόρδ. Μέσα ἦσαν τέσσαρες ἄνδρες. Ἐλασῖτες ὅλοι; Ὑπῆρχαν ἄραγε μεταξύ των καί κρατούμενοι; Αὐτό δέν ἔχει ἀποσαφηνισθῆ. Ὅπως δέν ὑπάρχει θετική πληροφορία, ἐάν εἰς τό φορτάκι ἐκεῖνο, ἐκτός ἀπό τήν Ἑλένη καί τήν Χαριτάκη ἐπεβιβάσθη καί ἄλλη γυναίκα. Ἡ ἀκριβής σύνθεσις τοῦ δραματικοῦ ὁμίλου παρέμεινεν ἀκαθόριστος. Ξέρουμε μόνον ὅτι ἡ κ. Χριστοδουλοπούλου συνώδευσε τίς δύο φυλακισμένες ἕως τό κάτω πάτωμα καί ὑποβάσταζε τήν κλαίουσαν Χαριτάκη. Ὅταν ὅμως ἡ ὁμάς ἔφθασε κοντά εἰς τήν ἐξώθυραν, τήν ἀντελήφθη ὁ ἐπί κεφαλῆς τῆς κουστωδίας, ἔβαλε τίς φωνές καί φυσικά ἐκείνη ἔσπευσε νά ἐπιστρέψη εἰς τό διαμέρισμα τοῦ δευτέρου ὀρόφου. Ἡ ἀλησμόνητος τραγωδός ἔκλεισε τότε καλά τό γούνινο παλτό της – ἔξω ἡ δεκεμβριανή νύχτα ἔφερνε ἕνα διαβολεμένο κρύο – καί ἐπεβιβάσθη, πάντοτε ψύχραιμα, καί χωρίς ἔκδηλη ταραχή, εἰς τό μοιραῖον αὐτοκίνητον.

ΔΕΝ ΤΗΝ ΕΦΟΒΙΖΕ ΚΑΘΟΛΟΥ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

Ἄλλωστε δέν ὑπάρχει ἀνάγκη μαρτύρων διά νά πιστοποιηθῆ, ὅτι ἡ πολύκλαυστος καλλιτέχνις δέν φοβότανε. Δύο ἡμέρες πρό τῆς συλλήψεως καί τῆς ἀνάνδρου δολοφονίας της, σέ μιά στιγμή πού τά λέγανε μέ τόν ἀδελφόν της – τόν γνωστόν μηχανικόν κ. Μιχ. Παπαδάκην – ἡ Ἑλένη τοῦ καθώρισε σαφῶς τά συναισθήματά της. Τοῦ εἶπε ἀπό τότε – λές καί ἔβλεπε νά διαγράφεται ἐναργέστατα ἡ ἀδυσώπητος μοῖρα πού τῆς ἐπεφυλάσσετο – ὅτι δέν τήν ἐτρόμαζεν ὁ θάνατος. Ὁ φόβος της ἦταν μη τυχόν οἱ χυδαῖοι ἐκτελεσταί τοῦ Δεκεμβρίου τήν βασανίσουν καί τήν κακοποιήσουν. Τόν θάνατον ἠμπορεῖ κανείς νά πῆ θετικά ὅτι τόν ἔβλεπεν ὡς λύτρωσιν, ἐάν τυχόν καί κατεδικάζετο νά περιέλθη εἰς τά χέρια των. Διά τόν λόγον αὐτόν εἶναι ἀπολύτως πιστευταί καί ἀληθοφανεῖς ὅλαι αἱ πληροφορίαι, πού μεταδίδονται – καί διασταυρούμεναι συμφωνοῦν – ἀπό τάς κυρίας πού ἔλαχε νά τήν συναντήσουν τήν ἡμέραν τῆς 21ης Δεκεμβρίου 1944: Ἡ Ἑλένη δέν ἐλύγισε. Καί ὅταν, ὅπως θά ἰδοῦμε, κάπως ἐκάμφθη τήν ὑστάτην στιγμήν καί ἀνελύθη εἰς γόους, δέν ἦταν ὁ κίνδυνος πού τήν ἐφόβισεν, οὔτε ὁ θάνατος πού τήν ἐτρόμαξε. Δέν ἐλιποψύχησεν. Ὅσο καί ἐάν θά ἦτο ἑπόμενον, μοιραῖον καί ἀνθρώπινον, νά δοκιμάση αὐτήν τήν ἀδυναμίαν, ἐν τούτοις μόνον ὅταν ὁ δήμιος ἐπεχείρησε νά τῆς βγάλη τά ροῦχα, διά νά τῆς τά πάρουν οἱ ἄνθρωποι τῆς «Λαοκρατίας», μόνον τότε ἀντέταξε, μέ τά μόνα ὅπλα πού τῆς ἀπέμεναν – τῆς κραυγῆς καί τοῦ θρήνου – τήν ἄμυναν τῆς γυναικείας ἀξιοπρεπείας της, πού εὐτυχῶς καί παρέμεινε τελείως ἀλώβητος.

ΚΑΥΓΑΣ ΤΩΝ ΔΗΜΙΩΝ ΔΙΑ ΤΟ ΠΑΛΤΟ ΤΗΣ

Ποιό ὅμως ὑπῆρξεν ἀκριβῶς τό δρομολόγιον πού ἠκολούθησε τό φορτάκι τοῦ θανάτου; Αὐτό ἕως σήμερα δέν εὑρέθηκε κανείς νά τό προσδιορίση. Εἶναι γνωστόν μόνον ὅτι ἐπί κεφαλῆς τῆς «φρουρᾶς», πού μετέφερε τήν τραγωδόν εἰς τό θυσιαστήριον, εὑρίσκετο κάποιος… καρβουνιάρης, πού τόν ἔλεγαν Τάκη. Ὁ περισπούδαστος μάλιστα αὐτός συνοδός – ὅπως ἐγνώσθη – μετά τήν δραματικήν δολοφονίαν τῆς καλλιτέχνιδος ἦλθεν εἰς ρῆξιν μέ τόν περίφημον καπετάν Ὀρέστη, τόν ἀρχιεγκληματίαν τῆς περιοχῆς Γαλατσίου καί Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς – ὅπου εὑρίσκονται καί τά διϋλιστήρια τῆς Οὖλεν. Ἡ διένεξις εἶχαν ἀφορμή τό παλτό τῆς δύσμοιρης Ἑλένης. Ἐμάλωσαν, λέγεται, ἐπάνω ἀπό τόν τάφον της περί του ποιός θά τό πάρη καί ὁ καυγᾶς αὐτός ἔγινε καί ἀφορμή νά ἐκτελεσθοῦν ἀμφότεροι μετά μερικάς ἡμέρας ἀπό τούς ἄλλους «συντρόφους» των πού εἶχαν περιορισθῆ νά μοιρασθοῦν τά ὑπόλοιπα πράγματα τῶν ἑκατοντάδων δολοφονηθέντων εἰς τόν χῶρον τῆς Οὖλεν! Πάντως ἡ τελευταία εἰκόνα τῆς Ἑλένης ζωντανῆς ἦταν ὅταν τήν ἐπῆραν ἀπό τήν Πολιτοφυλακήν καί ἔσφιγγε τό καφέ παλτό της, γιατί ἡ μεταμεσονύκτιος παγωνιά ἦταν ἀπερίγραπτη. Τι συνέβη ὅμως μετά ταῦτα; Ἀπό ἐδῶ καί πέραν ὑπάρχει ἀπόλυτον μυστήριον ἕως τήν στιγμήν τῆς ἐκτελέσεως πού γνωρίζομεν τάς λεπτομερείας της, διότι ἔχει ὁμολογήσει ὁ ἴδιος ὁ δράστης. Τά ἴχνη τῆς ζωντανῆς Ἑλένης ὅμως χάνονται…

Ὅταν τήν ἄλλη ἡμέρα τό πρωΐ ἡ δίς Καραβία προσῆλθεν εἰς τά γραφεῖα τῆς Πολιτοφυλακῆς διά ν’ ἀναζητήση τήν ἀγαπημένην της σύντροφον, τῆς παρεσχέθη ἡ ἀόριστος καί ἀφηρημένη ἐξήγησις ὅτι ἡ Ἑλένη Παπαδάκη εἶχε μεταφερθῆ κατά τήν διάρκειαν τῆς νυκτός εἰς καταυλισμόν ὁμήρων. Ποῦ; ἠρώτησε μέ ἀγωνία ἡ στενή της φίλη. Κανείς δέν ἤξερε ἤ μᾶλλον δέν ἤθελε νά τῆς πῆ. Ἡ οἰκογένεια τῆς καλλιτέχνιδος ἀπεδύθη τότε εἰς ἕνα φρενήρη ἀγῶνα ἀναζητήσεως. Ἠρώτησε κάθε περιοχή ὅπου ὥδευσαν φάλαγγες κρατουμένων τῆς Πολιτοφυλακῆς. Ἀνεζήτησε τήν χαμένη καλλιτέχνιδα ὅπου μποροῦσε νά ἔχη μεταφερθῆ. Ἔβαλε λυτούς καί δεμένους νά ἐξετάσουν, νά ρωτήσουν, νά μιλήσουν, νά φροντίσουν. Ὁ κ. Λαμπέρ – ὁ Ἑλβετός φιλάνθρωπος τοῦ Διεθνοῦς Ἐρυθροῦ Σταυροῦ – κατόπιν προσωπικῶν καί ἐπιμόνων παρακλήσεων τῆς κ. Μαρίκας Κοτοπούλη εἰς τήν ἀλτρουϊστικήν ἐξόρμησιν, εἰς τήν ὁποίαν ἀπεδύθη ἀνά τά διάφορα μέρη τῆς Ἑλλάδος πρός διάσωσιν καί περίθαλψιν ὁμήρων, τό πρῶτο πρᾶγμα πού ρωτοῦσε, ὅπου ἔφθανεν, ἦταν «Μήπως εἶδε κανείς σας τήν Ἑλένη Παπαδάκη;» Κανείς ὅμως δέν τήν εἶχε συναντήσει ποτέ. Καμμιά φάλαγξ ὁμήρων δέν τήν εἶχε συμπεριλάβει. Κανένα στρατόπεδον δέν τήν εἶχε στεγάσει οὔτε για μιά ἔστω βραδυά. Ἡ διαπρεπής ἠθοποιός, ὅπως ἐκ τῶν ὑστέρων ἐβεβαιώθη, εἶχε δολοφονηθῆ. Καί ἐδολοφονήθη φαίνεται τό ἴδιο ἐκεῖνο βράδυ πού τήν ἐπῆραν μέ τό αὐτοκίνητον ἀπό τό οἴκημα τῆς Πολιτοφυλακῆς. Τό συμπέρασμα αὐτό συνάγεται τόσον ἀπό τό γεγονός ὅτι δέν ἐθεάθη πουθενά καί ἀπό κανένα, ὅσον καί ἀπό τό ὅτι οἱ καινούργιες μεταξωτές κάλτσες πού εἶχε φορέσει τήν μοιραία ἐκείνη ἡμέρα εὑρέθησαν ἐπάνω εἰς τό σῶμα της, ὅταν τό ἀνεκάλυψαν, τελείως ἀνέπαφες, χωρίς νά λείπη οὔτε ἕνας ἔστω πόντος. Σημεῖον ὅτι ἀπό τήν Πολιτοφυλακήν ὡδηγήθη χωρίς νά κακοποιηθῆ κατ’ εὐθεῖαν εἰς τόν τόπον τοῦ μαρτυρίου. Πῶς ὅμως τήν ἐσκότωσαν; Ποῖος ἦτο ὁ δήμιος; Καί πῶς ἀκριβῶς ἀνευρέθη τό πτῶμα της;

 

5. Ο ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΕΔΕΙΛΙΑΣΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΗΝ ΕΣΚΟΤΩΣΕ ΜΕ ΤΟ ΤΣΕΚΟΥΡΙ!

Πῶς ἀνευρέθη τό σῶμα τῆς τραγωδοῦ εἰς τά διϋλιστήρια τῆς Οὖλεν. – Ἡ ἐπίσκεψις τοῦ κ. Σιτρίν. – Ἡ ἀνακάλυψις τῶν δραστῶν. – Ὁ δήμιος Μακαρώνας ὁμολογεῖ ὅτι εἶναι ὁ μοναδικός αὐτουργός. – Διατί τήν ἐξετέλεσε μέ τό περίστροφον ἀντί μέ τό τσεκοῦρι.

 

Εἶχε περάσει περισσότερο ἀπό ἕνας μήνας ἀπό τήν ἡμέρα πού ἡ Ἑλένη Παπαδάκη ἀπήχθη ἀπό τούς αἱμοδιψεῖς ἀνθρώπους τῆς Πολιτοφυλακῆς καί οἱ οἰκεῖοι της δέν εἶχαν κατορθώσει ἀκόμη νά μάθουν τίποτε τό θετικόν διά τήν τύχην της. Ὅσο ὅμως καί ἄν διατηροῦσαν κάποιαν ἀμυδράν ἐλπίδα, κατά βάθος καταλάβαιναν ὅτι ἡ ἀγαπημένη τους εἶχε σκοτωθῆ. Διαφορετικά θά ἔπρεπε νά εἶχε δώσει σημεῖα ζωῆς. Κάποιος ὅμηρος θά τήν εἶχε ἰδῆ. Κάποιος κρατούμενος θά τήν εἶχε συναντήσει σέ στρατόπεδο ἤ σέ φυλακή. Ἡ ἔλλειψις οἱασδήποτε πληροφορίας ἦταν τό θλιβερό προμήνυμα πώς ἡ ἀλησμόνητος καλλιτέχνις εἶχε πέσει θῦμα τῆς ἐλασιτικῆς θηριωδίας. Πράγματι, περί τά τέλη σχεδόν Ἰανουαρίου, ὁ φόβος πού διεγράφετο ἀπό ὅλα τά στοιχεῖα πού συνέθεταν τήν τραγικήν ὑπόθεσιν τῆς ἀπαγωγῆς καί τῆς ἐξαφανίσεως τῆς Ἑλένης ἀπεδείχθη βάσιμος: Ἕνας φύλακας τοῦ Β΄ Νεκροταφείου Πατησίων διεμήνυσεν εἰς τούς οἰκείους τῆς τραγωδοῦ, διά μέσου ἑνός καθηγητοῦ πού εἶχε χάσει καί ἐκεῖνος τόν ἀδελφόν του – κατά σύμπτωσιν καί αὐτός Παπαδάκης! – ὅτι εἰς τήν περιφέρειαν τῆς Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς εἰς τήν ἐκταφήν τῶν πτωμάτων, ἡ ὁποία ἐγίνετο, «κάτι» τούς ἐνδιέφερε. Ἔξαλλοι κυριολεκτικῶς ἔσπευσαν ἀμέσως οἱ συγγενεῖς καί μέ δικαιολογημένην συντριβήν καί ὀδύνην διεπίστωσαν ὅτι πράγματι ἀπό ἕνα κοινόν τάφον – μαζί μέ ἄλλους τέσσερες ἐκτελεσθέντας – εἶχεν ἀνασυρθῆ τό σῶμα τῆς Ἑλένης!

Ὁ χῶρος τῶν διϋλιστηρίων τῆς Οὖλεν ἔχει ἐγκατεσπαρμένα μέσα σ’ ἕνα φυτεμένο χῶρο μερικά μικρά οἰκήματα – ἕνα χρησιμεύει ὡς γραφεῖο καί μερικά ἄλλα σπίτια περιλαμβάνουν τάς ἐγκαταστάσεις διϋλίσεως τοῦ νεροῦ – ὀλίγον ὅμως παρακάτω τό ὀροπέδιον ὑποχωρεῖ εἰς χαμηλήν κλιτῦν, πού εἶναι ὅλη γεμάτη πεῦκα. Ἐκεῖ ἀνάμεσα σ’ αὐτά τά πεῦκα ἦταν σκαμμένος ὁ λάκκος, ὅπου ἐκοίτετο νεκρή ἡ πολύκλαυστος τραγωδός. Χωρίς ροῦχα, μέ μιά μονάχα κομπιναιζόν, ἀνασηκωμένο καί μαζεμένο γύρω στόν θώρακα καί τό γνωστό ὁλοκαίνουργιο ζευγάρι κάλτσες, μέ τίς ζαρετιέρες ζωσμένες ἀπό τήν μέση της, ἡ Ἑλένη Παπαδάκη ἀνεγνωρίσθη ἀμέσως. Ἦταν σκοτωμένη ἀπό σφαῖρα, πού εἶχε δεχθῆ εἰς τόν αὐχένα. Ἡ εἴδησις διεδόθη ἀστραπιαίως καί ἐκτός ἀπό τούς οἰκείους της καί τήν στενή ἀδελφική της φίλη – τήν δίδα Αἰμιλία Καραβία – προσῆλθον στόν ἀποτρόπαιο τόπο τοῦ στυγεροῦ ἐγκλήματος καί πολλοί ἄλλοι γνώριμοί της. Μαθηταί καί μαθήτριαι τῆς Δραματικῆς Σχολῆς, πού ἠκολούθησαν, ἔσπευσαν νά καλύψουν τό σῶμα τῆς διακεκριμένης ἠθοποιοῦ μέ κλαδιά καί φύλλα δένδρων, πού ἔκοψαν ἀπό τίς τριγύρω φυτεῖες, ἔτσι πού, ὅταν σέ λίγο ἐπεσκέφθη τά διϋλιστήρια τῆς Οὖλεν ὁ κ. Σιτρίν μέ τήν ἀγγλική ἐργατική ἀντιπροσωπεία καί εἶδε τό τραγικόν θέαμα τῆς ἀκαλύπτου δολοφονημένης ἑκατόμβης, τοῦ ἔκανε ξεχωριστή αἴσθηση καί συγκίνηση τό σκεπασμένο μέ τόσο σεβασμό καί ἀγάπη πτῶμα τῆς ἀδικοσκοτωμένης ἱερείας τῆς Τέχνης.

Η ΑΝΑΚΑΛΥΨΙΣ ΚΑΙ Η ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΑΙΜΟΒΟΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥ

Τό πτῶμα ἀνευρέθη ἀκριβῶς εἰς τάς 26 Ἰανουαρίου καί τήν ἄλλη ἡμέρα μέσα σέ πρωτοφανεῖς ἐκδηλώσεις βαθυτάτου καί εἰλικρινοῦς πένθους τοῦ καλλιτεχνικοῦ καί τοῦ φιλοτέχνου κόσμου ἡ ἀλησμόνητος καλλιτέχνις ἐκηδεύθη ἀπό τόν ναόν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Καρύτση. Λεπτομερείας δέν εἶμαι εἰς θέσιν νά μεταδώσω. Θυμοῦμαι μόνον, διότι συνέπεσε νά εἶμαι ἕνας ἀπό ἐκείνους πού ἀπεχαιρέτησαν μέ λίγα λόγια στήν ἐκκλησία τήν νεκρή πρωταγωνίστρια, πώς ὁ γνωστότερος κόσμος τῶν Γραμμάτων καί τῆς Τέχνης διέκοπτε τάς συγκινητικάς νεκρολογίας διά νά φωνάξη μέσα ἀπό τήν ψυχή του: «Ἀνάθεμα στούς δολοφόνους».

Ποιός ὅμως τήν εἶχε σκοτώσει;

Ποιό δηλαδή ὑπῆρξε τό ἐκτελεστικόν ὄργανον τῆς προπαρασκευασμένης αὐτῆς ἀνάνδρου δολοφονίας; Αὐτό χρειάσθηκε ἕνα κάποιο χρονικό διάστημα διά νά διαπιστωθῆ. Καί ἡ ἀποκάλυψις ἔγινε συμπτωματικῶς ἀπό ἕνα τυχαῖο καθαρῶς γεγονός: Μιά ἡμέρα μέσα εἰς τό τράμ ἕνας μαυροφορεμένος πενθῶν ἐπιβάτης ἀνεκάλυψε ξαφνικά ὅτι ὁ τροχιοδρομικός ὑπάλληλος φοροῦσε τό πουλόβερ ἐκτελεσθέντος συγγενοῦς του! Ἔβαλε τίς φωνές, ὁ τροχιοδρομικός συνελήφθη, ὡδηγήθη εἰς τήν Ἀσφάλειαν καί ἐκεῖ ὡμολόγησεν: Ἀνῆκεν εἰς τό φοβερόν ἐκτελεστικόν ἀπόσπασμα τῶν διϋλιστηρίων τῆς Οὖλεν. Ἡ πρώτη αὐτή ἀποκάλυψις ἔφερε τάς καταδιωκτικάς ἀρχάς ἐπί τά ἴχνη ὅλης τῆς ἐγκληματικῆς σπείρας. Ἔτσι σέ λίγο ἡ ἀστυνομία εἶχε στά χέρια της ὁλόκληρον τό συνεργεῖον τῶν δημίων πού διέπραξαν τάς ἀνατριχιαστικάς ἐκτελέσεις τῆς Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς. Μεταξύ αὐτῶν συγκατελέγετο καί ἕνας ἀκούων εἰς τό ὄνομα Βασίλειος Μακαρώνας. Ὁ αἱμοβόρος αὐτός κακοῦργος – ἄλλοτε, νομίζω, μπακάλης στους Ποδαράδες – ἐπειδή ἦταν λοχίας πυροβολητής στό στρατό (στόν «ἀστικό» στρατό, ὅπως ἐδήλωσε μέ περισσήν αὐθάδειαν κατά τήν δίκην του πού διεξήχθη πέρυσι) ἐξετέλει καθήκοντα ἐπιλοχίου εἰς τόν χῶρον τῶν διϋλιστηρίων τῆς Οὖλεν καί ὅπως ὁ ἴδιος ὡμολόγησεν αὐτός ὑπῆρξεν ὁ αὐτουργός τῆς ἐκτελέσεως τῆς Ἑλένης Παπαδάκη. Τό γεγονός ἐπιστοποίησαν καί οἱ ἄλλοι δήμιοι τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάσματος Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς, ἐκ τῶν ὁποίων σημειωτέον ὁ ξυλοκόπος Τζογανάκης ἔσφαξε μόνος του μέ τό τσεκοῦρι 43 χωροφύλακας καί ἀστυφύλακας! Φυσικά, ἐάν ἐνείχοντο καί ἄλλοι εἰς τήν δολοφονίαν τῆς ἐξαιρετικῆς καλλιτέχνιδος δέν θά εἶχαν κανένα λόγον νά μη τό ποῦν, ἀφοῦ μόνοι τους ἀπεκάλυψαν εἰς τόν ἀνακριτήν καί κατόπιν κυνικώτατα «ἐξιστόρησαν» εἰς τό δικαστήριον ὅλον τόν τρομακτικόν ἀπολογισμόν αἵματος πού ἔχυσαν «γιά χάρη τῆς λαοκρατίας»!

Ἀλλά ὅ,τι κάνει ξεχωριστή αἴσθησιν εἰς τήν ὑπόθεσιν τῆς δολοφονίας τῆς Ἑλένης Παπαδάκη εἶναι ὅτι ἡ πνευματική γοητεία καί ἡ ἀκτινοβολία τῆς ξεχωριστῆς καλλιτέχνιδος κατώρθωσαν νά μαλακώσουν τήν ὑστάτη στιγμή καί αὐτοῦ ἀκόμη τοῦ φοβεροῦ Μακαρώνα τήν καρδιά. Πράγματι. Εἰς τήν ἐκτέλεσιν παρίστατο – καθώς κατετέθη πέρυσιν εἰς τό κακουργιοδικεῖον – καί ὁ καπετάν Ὀρέστης. Ὁ Ὀρέστης λοιπόν ὥρισεν ὅτι ἡ θανάτωσις τῆς τραγωδοῦ θά ἐγίνετο μέ τσεκοῦρι. Ἐν τούτοις, ὅταν ἦλθεν ἡ ὥρα καί τό δύσμοιρον θῦμα παρεδόθη εἰς τόν θηριώδη Μακαρώνα διά νά δολοφονηθῆ, ὁ φοβερός δήμιος μέσα εἰς ἐκείνην τήν φρικτήν ἀτμοσφαῖραν τῆς κολάσεως ἔκανε κάτι τό ἀπροσδόκητον – κάτι πού τοῦ τό ἐπέβαλε φαίνεται ἄθελα ἡ ἁβρότης καί ἡ εὐγένεια τῆς Γυναίκας πού ἐστάλη εἰς τό θυσιαστήριον διά νά πληρώση καί ἡ Τέχνη τόν φόρον της εἰς τήν ὁμαδικήν παράφρονα ἐξόντωσιν τῶν ἀντιπάλων πού ἐπιχειροῦσαν οἱ λυσσαλέοι ἄνθρωποι τῆς δεκεμβριανῆς ἀναστατώσεως: Ὁ Μακαρώνας ἀντί νά ἐκτελέση τήν Ἑλένη Παπαδάκη μέ τό τσεκοῦρι, ὅπως τοῦ ἔδωσεν ἐντολήν ὁ καπετάν Ὀρέστης, ἐδειλίασε, ἐκάμφθη, ἡμέρωσε καί ἐτράβηξε τό πιστόλι του. Ἐπίεσε τήν σκανδάλη καί τήν ἐξετέλεσε μέ δυό σφαῖρες στόν αὐχένα…

–Δέν βάσταξα νά τήν σκοτώσω μέ τό τσεκοῦρι, ἐδήλωσε πέρυσιν εἰς τόν πρόεδρον τοῦ δικαστηρίου πού τόν κατεδίκασεν εἰς θάνατον…

Μιά πνοή θωπείας καί ἀπροσδιορίστου ἁβρότητος μέσα εἰς τήν σύγχρονον αὐτήν τραγωδίαν, ὅπου πάλιν ἕνας Ὀρέστης ἐξαπέλυσε θανάσιμον πλῆγμα ἐναντίον τῆς Κλυταιμνήστρας καί ὅπου ἡ ἀκτινοβολία τῆς Τέχνης ἔκανε καί ἕναν δολοφόνον τῆς Πολιτοφυλακῆς Ἄνθρωπον. Γιατί – τι καταισχύνη καί τι κατάπτωσις πολιτισμοῦ! – ἀνθρωπιά καί χάδι τρυφερότητος εἶχε καταντήσει τόν Δεκέμβριον τό νά σέ σκοτώνουν μέ μιά σφαῖρα περιστρόφου ἀντί νά σέ σφάζουν μέ τό τσεκοῦρι…

 

6. Ο ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΑΚΑΡΩΝΑΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΝ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΝ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Ἡ κυνική ἐξιστόρησις τοῦ στυγεροῦ ἐγκλήματος ἐνώπιον τοῦ κακουργιοδικείου. – «Δέν ἐβάσταξε ἡ καρδιά μου νά τήν σκοτώσω μέ τό τσεκοῦρι». – Ὁ ρόλος τοῦ καπετάν Ὀρέστη. – Οἱ τελευταῖες στιγμές καί ἡ πάλη τῆς ἀλησμονήτου τραγωδοῦ.

 

Κλείω μέ ξεχωριστή συγκίνηση τήν ἀφήγηση τῆς δραματικῆς ἐκτελέσεως τῆς Ἑλένης Παπαδάκη. Ἐλέχθη σχετικῶς – καί εἶναι ἐπιγραμματικόν – ὅτι «ἦταν γνώριμος για τήν τραγωδό ὁ δρόμος τοῦ Θανάτου. Ἐπί ἑβδομάδας, μέ τήν ὑπόκρουση τῶν θρήνων τῶν θεατῶν, ζωντανή τήν ὡδηγοῦσαν σαν Ἀντιγόνη στόν τάφο της. Οὔτε θά ἦταν παρθενική ἐπαφή τοῦ τραχήλου της μέ τό τσεκοῦρι σέ μιά Κλυταιμνήστρα συνηθισμένη νά δέχεται ἀπό τά χέρια τοῦ Ὀρέστη τό θανάσιμο καύπημα». Εἴδαμε ἐν τούτοις ὅτι ὁ θηριώδης αὐτουργός Μακαρώνας τήν τελευταία στιγμή ἡμέρωσε καί αὐτός καί δέν ἠθέλησε νά χρησιμοποιήση τό τσεκοῦρι διά νά πραγματοποιήση τό στυγερόν ἔγκλημά του. Καί μεταχειρίσθηκε στή θέση του πιστόλι…

Πῶς ἀκριβῶς ὅμως ἐξετυλίχθη αὐτή ἡ τρομερά σκηνή;

Τήν ἔχει ἀφηγηθῆ ὁ ἴδιος ὁ δράστης στά Διϋλιστήρια καί τήν ἐξιστόρησε κατόπιν στους δημοσιογράφους ὅταν ἐζήτησαν νά μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες. Εἶναι ἐνδιαφέρον νά σημειωθῆ ὅτι ὁ περίφημος σφαγεύς τῶν διϋλιστηρίων τῆς Οὖλεν, πάντοτε ὅταν γίνεται λόγος διά τήν δολοφονίαν τῆς ἀλησμονήτου τραγωδοῦ, ἐνῶ εἶναι τύπος κυνικός, δείχνει εἰς αὐτό τό σημεῖον ἰδιαίτερη – ἄς τήν ποῦμε – εὐαισθησία. Τρέμει στό ἄκουσμα τοῦ ὀνόματος τῆς Ἑλένης καί θεωρεῖ τήν ὑπόθεση σαν κάτι πού τόν βαρύνει ξεχωριστά. Ἐνῶ για τά ἄλλα του κακουργήματα – οἱ συνένοχοί του κατήγγειλαν ὅτι ἔχει σκοτώσει καί δυό ἄλλους ὁμήρους, συγχρόνως δέ ὁ ἴδιος δέν παρέλειψε ν’ ἀναγνωρίση ὅτι ὡς «ἐπιλοχίας» τοῦ σφαγείου τῆς Ὤμορφης Ἐκκλησιᾶς συνώδευε ἀπό τό «οἴκημα» τῶν διϋλιστηρίων ἕως τούς ὁμαδικούς τάφους πού ἠνοίγοντο ἀπό τούς πολιτοφύλακας πολλούς ἀστυφύλακας καί χωροφύλακας, οἱ ὁποῖοι ἐσφάζοντο καί ἐθάπτοντο ἐκεῖ κατά σωρούς – ἐνῶ λοιπόν δι’ αὐτά ὁμιλεῖ μέ τόν γενικόν ὅρον… «ἐθνική δρᾶσις», διά τήν ἐκτέλεσιν τῆς πολυκλαύστου καλλιτέχνιδος δοκιμάζει ἕνα εἶδος τύψεων καί – θά ἔλεγε κανείς – καί συγκινήσεως…

–Ἐγώ πράγματι τήν σκότωσα τήν Ἑλένη Παπαδάκη, εἶπε στό δικαστήριο. Ἤμουν ἐπιλοχίας στήν Οὖλεν καί εἴχαμε δερβέναγα τόν καπετάν Ὀρέστη. Ἐκεῖνος ἔκανε «κουμάντο» καί ὅποιος δέν τόν ἄκουγε μποροῦσε κάλλιστα νά τόν σκοτώση χωρίς νά δώση λόγο σέ κανένα. Ὁ Ὀρέστης ὁ ἴδιος, μέ τό πιστόλι στό χέρι, μέ διέταξε νά ἐκτελέσω τήν Παπαδάκη. Μέ φοβέριζε…

Εἰς τό σημεῖον αὐτό ἐπιβάλλεται νά ὑπομνησθῆ ὅτι ὁ ἀναφερόμενος ἀρχιδήμιος τοῦ ΕΛΑΣ – ὁ καπετάν Ὀρέστης – ὕστερα ἀπό καυγάδες ἐπάνω στήν μοιρασιά εἰδῶν πού εἶχαν ἀφαιρεθῆ ἀπό κατακρεουργηθέντα θύματα τῆς Πολιτοφυλακῆς – εἴδαμε ὅτι διεδραμάτισε ρόλον καί τό γούνινο παλτό τῆς Ἑλένης – ἐξετελέσθη ἀπό τούς ἰδίους τούς «συναγωνιστάς» του. Ἀκριβῶς δέ διότι δέν ὑπῆρχε πλέον, οἱ κατηγορούμενοι τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάσματος τῆς Οὖλεν τοῦ ἐπέρριπταν ὅλας τάς εὐθύνας διά τήν ἀνατριχιαστικήν ἅλυσον τῶν φοβερῶν θηριωδιῶν τους. Ἔτσι καί ὁ Μακαρώνας εἰς τό δικαστήριον προσεπάθησε ν’ ἀποδώση ὅλον τό βάρος τῶν κατηγοριῶν πού εἶχεν εἰς τόν περιώνυμον αὐτόν Ὀρέστην. Καί συνέχισε:

–Μοῦ τήν φέρανε μ’ ἕνα ταξί. Τήν εἶχαν ζωσμένη ἄνθρωποι τῆς Πολιτοφυλακῆς. Ἦταν τυλιγμένη στό γούνινο παλτό της, γιατί ἔκανε ἐκεῖνο τό βράδυ διαβολόκρυο. Ὅταν τήν εἶδα δείλιασα. Ἐγώ δέν εἶμαι ἐκτελεστής. Εἶμαι ἕνας ἥσυχος οἰκογενειάρχης μέ τρία παιδιά. Ἔπειτα μέ πειράζουν καί οἱ γυναικεῖες φωνές…

Καί ἀπεσαφήνισε πῶς ἡ Ἑλένη Παπαδάκη στάθηκε θαρραλέα καί ψύχραιμη – ὅπως δηλαδή ἀντιμετώπισε ἀπό τήν ἀρχή ὅλη τήν δεινή τραγωδία – ἐξέσπασεν ὅμως εἰς θρηνωδίαν καί γόους μόλις οἱ δήμιοί της ἠθέλησαν νά τῆς βγάλουν τά ροῦχα. Ἡ σκηνή, ἀληθινά, πρέπει νά ὑπῆρξε σπαρακτική. Δέν ἐκάμφθη καί δέν ἐδειλίασεν ἡ δραματική καλλιτέχνις, πού ἤξερε νά διατηρῆ τό ὑπέροχον μεγαλεῖον τῆς Τέχνης της καί εἰς ὅλας τάς ἐκδηλώσεις τῆς Ζωῆς. Ἔδιδε ὅμως ἐκείνην τήν στιγμήν τήν μάχην της γυναικείας ἀξιοπρεπείας της καί προκειμένου νά τήν ἐξυπηρετήση καί νά τήν ἐνισχύση δέν ἐδοκίμασε δισταγμόν εἰς τό νά φωνάξη καί νά κλάψη. Εἶναι δέ τόσον γεγονός ὅτι ἡ Γυναίκα καί μόνον ἠγωνίζετο ἐκείνην τήν ὥραν διά τήν προάσπισιν τῆς ἠθικῆς ὑστεροφημίας της καί δέν ἦτο ἀδυναμία ὑπαγορευθεῖσα ἀπό ἔνστικτον αὐτοσυντηρήσεως, πού καί ὁ ἴδιος ὁ Μακαρώνας κατέθεσεν ὅτι τῆς ἐδηλώθη ἀπό μέρους τῶν Ἐλασιτῶν ὅτι τούς ἐνδιέφεραν μόνον τά ροῦχα πού φοροῦσε…

–Ἀφοῦ τῆς τά βγάλαμε, ἐξηκολούθησε, τήν τραβήξαμε πιο πέρα. Ὁ Ὀρέστης βιαζότανε καί μέ ἀπειλοῦσε. Εἶχε πῆ νά τήν σκοτώσω μέ τό τσεκοῦρι, ὅπως εἶχε γίνει καί μέ τούς ἀστυφύλακας καί τούς χωροφύλακας τῶν Ποδαράδων. Ἐγώ ὅμως δέν μπόρεσα… Δέν βάσταξε ἡ καρδιά μου… Ἔβγαλα λοιπόν τό πιστόλι, τήν ἅρπαξα καί τῆς φύτεψα δυό σφαῖρες στό κεφάλι… Ἀκριβῶς δέν καλοθυμᾶμαι πόσες φορές τράβηξα τήν σκανδάλη…

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΝ «ΕΦΑΓΕ» ΑΔΙΚΑ!

Καί μετά ἀπό αὐτήν τήν πλήρη ὁμολογίαν ὁ ἥρως τοῦ ΕΛΑΣ, ὅταν πέρυσιν ἐξεδόθη ἡ ἀπόφασις τοῦ κακουργιοδικείου διά τῆς ὁποίας κατεδικάσθη εἰς θάνατον διά τά ἄλλα του ἐγκλήματα – ἡ τραγωδία τῆς Ἑλένης Παπαδάκη θά στηρίξη ἄλλην ἰδιαιτέραν δίκην – δέν παρέλειψε νά διατυπώση τήν… πικρίαν του διότι τό δικαστήριον τόν «ἔφαγε»… ἄδικα καί αὐτόν καί τά ἄλλα «παιδιά»!...

–Ἐγώ εἶμαι… πατριώτης, ἐπέρανε. Πολέμησα στήν Ἀλβανία, ἤμουνα πυροβολητής, βαθμοφόρος. Ἔχω ἐθνική δράση. Δέν ἔκανα ἐγκλήματα…

Καί ὅταν τοῦ ὑπεμνήσθη ἀπό τούς δημοσιογράφους πώς ὁ ἴδιος συγχρόνως ἀνεγνώριζεν ὅτι εἶχε σκοτώσει τήν ἀξέχαστη τραγωδό, ὁ ἀναίσθητος κακοῦργος ἀντέταξε (Ἐλασίτικος «καθοδηγισμός»;)…

–Ναί, τήν σκότωσα αὐτή τήν γυναίκα. Καί ἐπειδή δέν τῆς ἔκοψα τό κεφάλι μέ τό τσεκοῦρι κατηγορήθηκα ἀπό τούς ἄλλους πώς «σαμποτάρω τό σύστημα» καί ὅτι εἶμαι ἀντιδραστικός. Αὐτό ἦταν τό κέρδος μου. Ἐνῶ ὁ Ὀρέστης τῆς ἐπῆρε καί τό παλτό καί ἔφταιγε ἐκεῖνος για ὅλα. Ἐγώ – σᾶς τό ξαναλέω – σκότωσα μονάχα αὐτήν τήν γυναίκα…

Μονάχα! Λές καί μιά Ἑλένη Παπαδάκη εἶναι ἁπλῶς μιά τυχαία καί ἀσήμαντη ὕπαρξις καί ὄχι μιά μεγάλη καλλιτέχνις πού τιμοῦσε τήν πατρίδα μας. Ἀλλά, ἐάν καταλάβαιναν τέτοια πράγματα οἱ ἄνθρωποι τοῦ Δεκεμβρίου, δέν θά εἶχαν μαυροφορέσει τήν μισή Ἑλλάδα…

 

[Απόσπασμα από το ευρύτερο βιβλίο του Αχιλλέα Μαμάκη "ΦΩΣ ΣΤΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ" που πρόκειται να κυκλοφορήσει προσεχώς]

Ο διαπρεπής δημοσιογράφος Αχιλλέας Μαμάκης, εμβληματική μορφή του Τύπου και ειδικά του καλλιτεχνικού ρεπορτάζ μέχρι τον θάνατό του το 1966. Στη φωτογραφία με την Κατίνα Παξινού και δεξιά μόλις διακρίνεται ο Στράτης Μυριβήλης.